De opstand der eenpitters

De zzp’er verschilt van de modale werknemer in loondienst doordat hij – bijna tweederde is man – gemiddeld hoger is opgeleid en vaker autochtoon is. Beginnende zzp’ers hebben hun werkervaring meestal in loondienst opgedaan en zijn daarom bovendien ouder. En hun aantal groeit, zelfs nu de beroepsbevolking krimpt.

De grootste aanwas komt uit de leeftijdsgroep tussen de 25 en 45 jaar. Het deel van de beroepsbevolking in die cruciale leeftijdsgroep die de komende jaren de premies voor het vanaf 2011 exploderende aantal pensioentrekkers zal betalen, kromp sinds 2001 met 8 procent. Het aantal zzp’ers in die leeftijdsgroep steeg met 24 procent.

Bovendien werken ze harder. Of beter gezegd: werknemers in loondienst werken minder lang. Terwijl werknemers het afgelopen decennium de parttimebaan hebben omarmd, ligt het percentage zelfstandigen dat minstens 35 uur per week draait al 10 jaar vast op 70 procent. Ter vergelijking: het percentage fulltime werknemers daalde sinds 2001 van 65 procent naar 57 procent. Er zijn dus niet alleen steeds minder loontrekkers, ze draaien ook nog eens minder uren.

Zzp’ers passen niet goed in de klassentweedeling waarop ons sociale stelsel is gebouwd. Voor de ziektewet worden ze beschouwd als werkgever en werknemer. Voor de belasting zijn ze hoofdzakelijk ondernemer en verder vallen ze vooral buiten het sociale stelsel.

Onderling hebben die trends al forse gevolgen voor het sociale stelsel, maar gecombineerd helemaal.  Want voor de arbeidsongeschikte werknemer is er een sociaal vangnet. De voorzieningen in dat stelsel zijn gebouwd door en voor hen die tot hun pensionering in een beschermd loondienstverband werken. En dus niet voor van klus naar klus hoppende zzp’ers. Voor hen die zich niet duur bijverzekeren, is er in geval van nood slechts de bijstand. Dat is in theorie niet vreemd: zzp’ers dragen geen Wia- of WW-premies af. Bovendien, de staat beschouwt de zzp’er als een ondernemer: en ondernemers dragen nu eenmaal risico. Maar zijn die zzp’ers in potentie ook echte ondernemers met echt personeel?

Volgens onderzoeksbureau EIM overweegt slechts 17 procent van de zzp’ers om op termijn personeel aan te nemen en daarmee werkgever te worden. Voor de grote meerderheid is dat domweg geen optie. De meesten voegen zich niet naar het sociale stelsel. Sterker nog: zij stappen eruit.