Gescheiden? Op naar ’t pechloket

De nieuwe armen worden ze wel genoemd. Geen bijstandstrekkers, maar huis­eigenaren die niet meer kunnen aflossen of zzp’ers zonder opdrachten. Een toenemend aantal gemeenten schiet hen te hulp. ‘Het boeit ons niet of iemand in de bijstand zit of niet.’

Amersfoort is één van de gemeenten die extra geld uittrekt om ‘nieuwe armen’ te ondersteunen. Een stad met relatief veel zzp’ers, een grote dienstensector en veel jongeren. Groepen waar de crisis hard is toegeslagen. De gemeente spreekt liever niet van nieuwe armen maar heeft het over ‘mensen met pech, soms zelfs dubbele pech’.

Sinds december hangen in abri’s grote posters om mensen bewust te maken van het feit dat tegenwoordig iederéén geldzorgen. Ook is er een noodfonds van anderhalf miljoen euro om te investeren in armoedebestrijding, mede bedoeld voor acute problemen. Verder wil de gemeente in haar aanbestedingen meer gebruik maken van zzp’ers.

En dan is er het Geldloket, onderdeel van de schuldhulpverlening maar met een eigen gezicht en een eigen doel: preventie. ‘Deze nieuwe groep mensen wil eigenlijk niet worden gezien bij de reguliere schuldhulp’, vertelt directeur Henk Kroon van het Geldloket. ‘Ze schamen zich daarvoor, maar zitten door problemen als een scheiding of baanverlies wel in de problemen. En dat is een snel groeiende groep. Bij het geld­loket komen ze makkelijker binnen. We voeren advies­gesprekken en laten hun zien waar er mogelijkheden zijn, hoe ze kunnen budgetteren. En dat is nodig, want als ze dat niet doen, komen ze uiteindelijk toch bij de schuldsanering.’

Vorig jaar steeg het aantal mensen dat een beroep deed op de schuldhulp met 8 procent. ‘Allemaal mensen uit de groep nieuwe armen’, aldus Kroon. Op het Geldloket werden in januari zo’n 35 adviesgesprekken gevoerd. ‘Ook hier is het aantal zzp’ers opvallend hoog.’

Drempel
Het Geldloket moet de drempel wegnemen voor mensen die in de problemen dreigen te raken. Maar voor de gemeente is het ook belangrijk om in contact te komen met de groep nieuwe armen en te zien waar hun problemen liggen. ‘We kunnen zo ook zien of de minimamaatregelen die we hebben wel voldoen voor deze groep’, aldus Kroon. ‘Zo zijn we nu bezig met de huurkostentoeslag, een overbrugging voor mensen met een eigen huis die niet naar een huurwoning kunnen omdat die nog duurder is dan hun hypotheek. Die maatregel was niet afgestemd op de nieuwe groep. Door de criteria aan te passen, help je de mensen die vanuit een andere problematiek in de schulden komen.’

Maar het budget voor armoede­bestrijding is maar één keer uit te geven. Krijgen mensen in de bijstand minder omdat de focus op de nieuwe armen gelegd wordt? ‘Nee’, zegt Kroon. ‘We hebben armoederegelingen waar mensen recht op hebben als ze in die situatie zitten. Voor bijstand en bijzondere bijstand. Daar tornen we niet aan. Maar daarnaast werken we bij de uitvoerende schuldhulpverlening zeer efficiënt waardoor we ruimte hebben om met dat budget te schuiven. We kunnen daardoor meer op preventie inzetten, wat weer een positief effect heeft op het aantal mensen dat daadwerkelijk in de problemen komt. En verder heeft Amersfoort voor de komende twee jaar van staatssecretaris Klijnsma zo’n 1,2 miljoen extra gekregen voor het bestrijden van armoede.’

Ook Almere heeft speciale maatregelen voor de ‘nieuwe armen’ in het leven geroepen. ‘Het boeit ons niet of iemand in de bijstand zit of niet’, luidt de klare taal van wethouder Ineke Smidt (PvdA) over de redenen. Zo is de schuldhulpverlening is in Almere op nieuwe leest geschoeid en toegankelijk voor iedereen. Via een meetinstrument wordt gekeken wat de omstandigheden van iemand zijn. Zijn er beperkingen, zijn de schulden saneerbaar, hoe zit iemand in elkaar?

Als er geen beperkingen zijn en de schulden kunnen gesaneerd, dan kan iemand de schuldhulpverlening in. Zo niet, dan komt er een ondersteuningsprogramma aan te pas. Het inkomen maakt daarbij niet uit. Ook mensen die inkomsten boven de bijstandsgrens hebben, kunnen in de problemen komen.

Hard toegeslagen
Sinds het begin van de crisis is de gemeente al bezig om de armoede te bestrijden. ‘Veel mensen hebben hier op de top van hun inkomen een huis gekocht en de crisis heeft daardoor hard toegeslagen’, licht Smidt toe. ‘Als die mensen hun baan verliezen, raken ze snel in de problemen. Banken zijn vaak niet bereid een aanpassing te doen in de rente of de aflossingstermijnen. Daarom geven wij via de schuldhulp trainingen over hoe je uit de problemen kunt komen. Hoe je kunt budgetteren. Ook hebben wij een woonkostentoeslag, dat is een tegemoetkoming in de vaste lasten. Een soort subsidie waarbij mensen drie jaar de tijd hebben om de problemen op te lossen. Ze kunnen hun huis verkopen in die tijd, misschien krijgen ze wel een nieuwe baan. Het acute gevaar is dan in elk geval afgewend.’

Door de aanhoudende crisis kwamen het afgelopen jaar vanuit de schuldhulpverlening steeds vaker geluiden dat zzp’ers en kleine ondernemers in de problemen raakten. Deze groep was via de bestaande schuldhulp­kanalen niet te helpen. Die waren immers op particulieren gericht. Samen met Lelystad heeft Almere daarvoor nu het zelfstandigenloket.‘Zzp’ers of mensen met een klein bedrijf kunnen daar terecht als ze problemen hebben’, legt Smidt uit. ‘Er wordt dan gekeken of de bedrijfsstrategie kan worden aangepast of de verplichtingen kunnen worden verlicht. Uiteindelijk kunnen deze mensen ook de schuldsanering in, terwijl dat eerder niet kon.’

Almere betaalt de hulp aan de nieuwe groep uit het extra geld dat staatssecretaris Jetta Klijnsma toegekend heeft voor armoedebestrijding. Almere kreeg 1,1 miljoen euro uit die pot. Dat geld gaat dus niet alleen naar mensen die onder het sociaal minumum uitkomen. ‘Nee, dat onderscheid maken we niet voor de schuldhulpverlening’, aldus Smidt. ‘Voor alle groepen die het nodig hebben geldt dat we ons richten op preventie, ondersteuning en eventueel schuldsanering.’

Luxe
In Enschede antwoordde wethouder Patrick Welman onlangs op raads­vragen dat zijn gemeente het onderscheid wél bewust maakt. ‘Die luxe heb ik niet’, zegt Welman. In zijn gemeente is de ondersteuning alleen voor mensen die met minder dan 110 procent van het bijstandsniveau moeten rondkomen. ‘We hebben de 1,1 miljoen die we van Klijnsma kregen hard nodig om het huidige beleid overeind te houden. Het beroep op bewindvoering is in Enschede de afgelopen jaren verdubbeld.’

Dat betekent niet dat Enschede niets doet voor ‘nieuwe armen’. Zo kunnen in de gemeente alle mensen die het nodig hebben aankloppen bij de schuldhulpverlening. Daar zit geen inkomensgrens aan. Maar ondersteuning bij hypotheken, zoals in Almere, is er in Enschede niet. ‘Eerlijk gezegd vind ik dat een primaire verantwoordelijkheid voor de banken’, aldus wethouder Welman. ‘Als je ziet hoe moeilijk die doen over aanvullende kredieten voor zzp’ers of bedrijven... Daar zou verandering in moeten komen. Ik snap wel dat banken bezig zijn hun balans op te poetsen, maar ze hebben de afgelopen jaren flink geprofiteerd en hun winsten zijn groot. Dus die kunnen best iets extra’s doen. Dat vind ik ook hun taak. Mensen kijken soms ook net even te snel naar de overheid.’