Darwinistische overheid

Wreed. Maar variëteit en selectie komt wel van oudsher voor, tot in de haarvaten van de samenleving. Bij ouders die kinderen al vroeg naar ‘de juiste’ school sturen. Bedrijven die doelgroepen ‘targeten’ en reclame selectief verspreiden onder de gezochte welstandsklasse. Of juist bepaalde klanten liever niet bedienen, degenen met een postcode die een sociaal-zwakke wijk indiceert. Geen regel die het hen verbiedt, selectiviteit vormt de grondslag van succesvol ondernemerschap.

In de publieke sector wordt uitgegaan van gelijke toegang tot collectieve voorzieningen en gelijke behandeling. Een waardevolle principe. Maar het staat minder vast dan voorheen. Ook hier zien we variëteit en selectie als instrument alom ingang vinden. Scholen of studies met een toelatingseis. Gemeenten of woningbouwcorporaties die sommige (sociaal zwakke) burgers de toegang tot bepaalde wijken ontzeggen om zo een meer gemengde wijk te bevorderen, of hen juist concentreren in een speciale straat, wijk of woningsoort.

Of, zoals laatst bekend werd, het Academisch Medisch Centrum in Maastricht dat ‘dure’ patiënten weigert wanneer deze van buiten de regio komen. Blijkbaar kost het behandelen van deze patiënten meer dan de ontvangen vergoeding. Niet het feit dat ze buiten Zuid-Limburg wonen maar de negatieve balans van opbrengsten en kosten is het motief om te selecteren. In de bedrijfsmatige logica is dat allemaal volkomen normaal.

Een arbeidsbemiddelingsbureau doet er zo bezien onverstandig aan alle werkzoekenden gelijk te behandelen. Om snel resultaat te boeken met beperkte middelen, is het logisch langdurig werklozen apart te behandelen en makkelijk bemiddelbaren voorrang te geven. De hiervoor beschreven casussen roepen alom het gevoel op dat dit niet helemaal gewenst is. Daarom wordt bijvoorbeeld de bemiddelingsvergoeding gedifferentieerd, of worden te behalen doelen groepsgewijs gedifferentieerd.

Er blijken kortom politieke checks and balances nodig om publieke of collectief gefinancierde instellingen te beperkten in hun selectiedrang, de ‘bureaucratische gelijkheidslogica’. Zo pendelen we voort. Als dit bedrijfsmatig denken te zeer wordt gesmoord en iedereen zonder minder gelijk wordt behandeld, verspillen we schaarse middelen. Als we geen oog houden voor een voldoende toepassing van het gelijkheidsbeginsel, regeert het Darwinistische denken. Pijnlijk voor de patiënt die weinig tijd van leven meer heeft.