Werken in de bijstand wordt (iets) lonender

Een uitspraak van de Centrale Raad van Beroep (CRvB) zorgt ervoor dat werken in de bijstand in sommige gevallen lonender wordt. Maar de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) benadrukt vooral de nadelige effecten van de uitspraak. 

Ingrijpend
Zo zullen ICT-systemen moeten worden aangepast en zullen uitgaven aan de bijstand stijgen. Ook zorgt de nieuwe wetsinterpretatie ervoor dat sommige werkende bijstandsgerechtigden langer in de bijstand zullen blijven, 'met alle daaraan verbonden verplichtingen', aldus de VNG, die meldt dat de uitspraak 'ingrijpende gevolgen voor gemeenten' heeft.

Lonender
Dat de gemeentekoepel juist die negatieve gevolgen benadrukt, is opvallend, vindt jurist André Moerman van de Landelijke Organisatie Sociaal Raadslieden (LOSR / Sociaal Werk Nederland). Want de uitspraak heeft ook andere effecten. 'De VNG had ook kunnen zeggen: hierdoor wordt werken in de bijstand lonender en kunnen we mensen langer ondersteunen', aldus Moerman.

Vrijlating
De uitspraak van de CRvB heeft betrekking op mensen die vanuit de bijstand gaan werken en daardoor een inkomen boven de bijstandsnorm verdienen. Volgens de gebruikelijke procedure, die de gemeente Rotterdam in deze zaak verdedigde, vervalt in dat geval het recht op de bijstand. Het inkomen uit werk komt immers boven de bijstandsnorm uit. Maar volgens de CRvB moet de gemeente eerst de vrijlating van inkomsten uit werk (25 procent van het salaris met een maximum van 221 euro per maand) van het inkomen aftrekken, en vervolgens het inkomen aanvullen tot bijstandsniveau. In de aangevochten zaak heeft dat als gevolg dat het echtpaar toch aanvullende bijstand ontvangt en er een (iets) hoger inkomen aan overhoudt: 119 euro per maand met een maximum van zes maanden.

Onredelijk
'Ik vind deze uitspraak helemaal niet gek', zegt Moerman, 'want anders pakt het heel onredelijk uit.’ Om dat uit te leggen, geeft Moerman een rekenvoorbeeld met een bijstandsuitkering van 1000 euro en een maximale vrijlating van 250 euro. 'Stel dat je 999 euro verdient. Dan krijg je, volgens de werkwijze die gemeenten nu hanteren, 1 euro aanvullende bijstand, plus 25 procent vrijlating van de inkomsten. In totaal bijna 1250 euro dus. Maar als je 1000 euro verdient, vervalt je recht op de bijstand opeens, en geldt die vrijlating niet meer. Dan hou je dus 250 euro minder over omdat je 1 euro meer verdient.'

Armoedeval
Volgens de nieuwe wetsinterpretatie, die voortvloeit uit de uitspraak van de CRvB, blijft het recht op bijstand in het tweede voorbeeld wél bestaan. De vrijlating van 250 euro wordt immers eerst van het inkomen afgetrokken voordat het recht op bijstand wordt bepaald. De gemeente moet in dat geval 250 euro aan aanvullende bijstand verlenen, waardoor het inkomen op 1250 euro uitkomt. Daardoor wordt een armoedeval dus voorkomen.

Ontmoedigd
Met andere woorden: deze interpretatie van de wet maakt werken vanuit de bijstand aantrekkelijker. Althans, in de gevallen waar het inkomen iets boven de bijstandsnorm uitkomt. Dat de VNG dat aspect niet benoemt, is des te meer opvallend gezien het feit dat gemeenten vaak hun ongenoegen uiten over de bijstandsregels die werken onaantrekkelijk maken. 'Nu is de wet zo ingericht dat mensen zwaar ontmoedigd worden om de stap naar werk te zetten. En dat is natuurlijk het laatste wat we willen', zei bijvoorbeeld wethouder Peter Heijkoop (voorzitter van de VNG-commissie Participatie, Schuldhulpverlening en Integratie) tegen Binnenlands Bestuur.

Moerman noch de VNG weten op hoeveel bijstandsgerechtigden de CRvB-uitspraak betrekking heeft.