Commissieleden SZW kritisch over terugvorderingen

Meerdere leden van de Tweede Kamercommissie Sociale Zaken en Werkgelegenheid zijn niet te spreken over het feit dat gemeenten bijna anderhalf miljard euro aan bijstandsterugvorderingen hebben openstaan, waarvan een groot deel te voorkomen was. Die conclusies werden eind vorige week getrokken door Divosa.

Terugvorderingen dikwijls te voorkomen

Uit het Divosa-onderzoek blijkt dat 54 procent van de terugvorderingen het gevolg is van niet of te laat door gemeenten geregistreerde informatie over het inkomen van bijstandsgerechtigden, waardoor teveel is uitgekeerd. 14 procent van de terugvorderingen zijn het gevolg van bewuste of onbewuste overtreding van de inlichtingenplicht. Beide varianten zijn volgens Divosa dikwijls te voorkomen voor gemeenten door de administratie en interne communicatie te verbeteren en vaker en helderder te communiceren met uitkeringsgerechtigden.

‘Maak bijverdienen makkelijker’

Commissielid Rens Raemakers (D66) vindt de conclusies zorgwekkend. ‘Ik denk absoluut dat dit een probleem is. Daarbij zie ik twee oplossingsrichtingen. De eerste ligt bij colleges en gemeenteraden.’ Volgens Raemakers kunnen die er zorg voor dragen dat de interne communicatie en de communicatie richting bijstandsgerechtigden wordt verbeterd. ‘Er moeten vaker en tijdiger rechtmatigheidscontroles plaatsvinden. Daarnaast zou het vanuit de landelijke politiek makkelijker gemaakt moeten worden om bij te verdienen. Dat kan ervoor zorgen dat bijstandsgerechtigden minder snel onbedoeld de inlichtingenplicht overtreden én als goede opstap naar een betaalde fulltimebaan dienen.’

‘Meer geest, minder letter van de wet’

CDA’er René Peters, vindt het in eerste instantie ‘niet kies’ dat gemeenten hun administratie blijkbaar niet goed op orde hebben. ‘Wat mij het meeste steekt is dat mensen die een foutje maken al snel van fraude worden beschuldigd. Als je in de bijstand zit, is het al lastig om alle opgevraagde informatie goed aan te leveren en is de kans op zo’n foutje vrij groot. Als je die mensen daar vervolgens ook voor straft, doe je hen iets aan. In plaats van straf geven, denk ik dat je die mensen beter kan helpen, bijvoorbeeld door niet meteen een boete op te leggen. Er zou meer in de geest van de wet gehandeld mogen worden, dan in de letter.’  Ook vindt Peters dat gemeenten vaker contact moeten opnemen met hu uitkeringsgerechtigde inwoners. ‘Het is logisch dat gemeenten zich vooral neigen te richten op de meer bemiddelbare bijstandsklanten, maar het is niet de bedoeling dat zij de rest in hun sop gaar laten koken. Al helemaal niet als die groep moet watertrappen met de informatieplicht. Er zijn genoeg vacatures en er is naar mijnmening genoeg geld voor de arbeidstoeleiding.  Dat gemeenten in deze kansrijke tijden hun uitkeringsgerechtigden blijkbaar niet goed in beeld hebben, vind ik niet kunnen. De uitvoering van de Participatiewet staat of valt met menselijk contact.’

‘Voldoende capaciteit nodig’

Ook Jasper van Dijk (SP) benadrukt het belang van betere communicatie met bijstandsgerechtigden. ‘Regelmatiger klantcontact tussen gemeenten en bijstandsgerechtigden lijkt mij heel verstandig. Maar voor rechtmatige uitkeringsverstrekking is ook voldoende capaciteit nodig. Ik wil dat gemeenten voldoende capaciteit hebben om de uitkeringsverstrekking goed op orde te krijgen. Door die niet te geven, zadel je de gemeenten op met onnodig extra werk en uitkeringsontvangers met onnodige tegenvallers.’ Van Dijk kondigt aan dat hij staatssecretaris Tamara van Ark (Sociale Zaken en Werkgelegenheid, VVD) bij het debat over armoede en schulden op 14 februari gaat vragen of gemeenten voldoende capaciteit hebben om onnodige terugvorderingen terug te brengen en te voorkomen. ‘Wat mij betreft, is er met de enorme bezuinigingen bij invoering van de Participatiewet veel schade aangericht. Daar hebben wij dan ook tegen gestreden.’