Mijn tuintje eerst, dan het jouwe

Ze begonnen met het opknappen van hun eigen verwaarloosde tuintjes in Almere. Dat werd zo’n succes, dat psychiatrisch patiënten met groene vingers nu het openbaar groen in hele wijken onderhouden.

Burgerparticipatie
Serie over hoe burgers vorm en inhoud geven aan de participatiesamenleving in hun directe omgeving.

De voortuintjes van zelfstandig wonende psychiatrisch patiënten in Almere waren soms zo’n zootje, dat buurtbewoners zich er groen en geel aan ergerden. En ze staken het niet onder stoelen of banken. Gevolg: bewoners voelden zich (nog meer) buiten­gesloten en ondergewaardeerd. Hun zelfbeeld, dat toch al niet zo positief was, verslechterde en dat alles kwam de sfeer in de wijk niet ten goede.

In het Activeringscentrum hoorde Hilleke Linthorst, net aangesteld als coördinator, de problemen van de patiënten aan. ‘Ik verwonderde me dat het zo vaak bij klagen bleef’, zegt ze. ‘Het heet dan wel activeringscentrum, maar er werd voornamelijk op de bank gehangen, gerookt en geklaagd over de tuintjes en de manier waarop men door de buurtbewoners werd aangekeken.’

Linthorst stelt hun de simpele vraag wat ze met de tuinen willen en hoe ze dat denken te bereiken. Daar komt binnen een uur antwoord op in de vorm van een plan met aandacht voor gezamenlijk de tuinen opknappen, wat daarvoor nodig is, om hoeveel tuinen het gaat en wie voor  koffie en thee zorgt. Aan alles wordt gedacht. Linthorst regelt via een bevriend groenvoorzienings­bedrijf een busje en iedereen gaat aan de slag.

‘Mijn aanname is dat achter iedere verwaarloosde tuin een ondersteuningsvraag schuilgaat. Die mensen willen wel, maar het lukt ze niet om de rotzooi op te ruimen. Ze kunnen er gewoon niet aan beginnen. Er is een startmotor nodig en een begeleider. Wij hebben ze daarom de handvatten gegeven om ergens een begin te maken. En we hebben de randvoorwaarden geschapen zodat ze aan de gang konden’, blikt Linthorst terug op het begin van het project.

Buurtbewoners reageren positief. De wederzijdse huiver verdwijnt, het zelfbeeld van de patiënten verandert en het zelfvertrouwen groeit. Vele tuintjes zijn intussen opgeknapt, Lint­horst is lang geleden de tel al kwijtgeraakt. Ook omdat het project al snel werd uitgebreid. Allerlei partijen hebben zich aangesloten en pakken van alles aan. Van tuintjes voor en door psychiatrisch patiënten gaat het via schoolkinderen met gedragsproblemen die tuinen van bejaarden opknappen naar ‘Groen en Meer’, een leerwerkbedrijf waar mensen met een psychiatrische stoornis onder begeleiding werkervaring kunnen opdoen in de plantsoenen van de stad. En ook daar stopt het niet. Vanuit de ervaring van Groen en Meer zijn intussen meer werkplaatsen ontstaan, zoals Papier en Meer (drukkerij, post­bezorging en dergelijke) en Fiets en Meer.

De sleutel van het succes ligt volgens Linthorst in het durven geloven en vertrouwen in psychatrisch patiënten. En het teruggeven aan hen van de regie. ‘Hun zelfbeeld is heel laag. Ze hebben vaak last van faalangst. Buiten het activeringscentrum lijken ze weinig te kunnen, wat negatieve reacties oproept. Maar het ergste wat er kan gebeuren, is dat ze de maatschappij als hun gemeenschappelijke vijand gaan zien. Dat moet je voorkomen.’

Startmotor
Linthorst ziet het als haar taak om als startmotor te fungeren door te regelen wat er nodig is en de samenleving gastvrijer te maken. ‘Patiënten die met het tuintjesproject meedoen, realiseren zich steeds vaker dat er hulp kan worden gevraagd, ook aan de buren en ook buiten het activeringscentrum om. Ze worden minder angstig. Langzaam wordt daardoor hun netwerk weer gezonder.’ En hoewel ze daar vaak nog steeds huiverig voor zijn,  ziet Linthorst dat de patiënten meer contact met buren en familie krijgen.

Duur is het project niet. De deel­nemers hebben tot eind 2014 een budget vanuit de Awbz en alle activiteiten vinden met gesloten beurs plaats. De gemeente doneerde in de Wmo-pilotperiode de bus en het gereedschap en is inmiddels onder andere via de talentpool betrokken. ‘Daar staat tegenover dat Almere ook heel trots is op dit prijswinnende project en er graag mee pronkt’, glundert Linthorst. ‘Burgemeester Jorritsma vertelt met flair over dit soort projecten in Almere.’

Zelf is Linthorst in een aantal gemeenten en op congressen geweest om over ‘Mijn tuintje eerst’ te vertellen. Bovendien kan de gemeente met de komst van de Participatiewet in 2015 ook haar eigen ‘klanten’ kwijt. Bij leerwerkbedrijf Groen en Meer plaatst de gemeente al sinds maart dit jaar jongens die vanuit de bijstand verplicht worden een tegenprestatie te leveren. Ze doen daar, samen met de mensen met een psychische stoornis werk­ervaring op. Niet meer alleen in kleine tuintjes. Inmiddels nemen ze ook grote plantsoenen onder handen.

Psychiatrisch patiënten in de wijk zorgen vaak voor onrust. Kwintes/Almere is al sinds 2007 bezig wederzijds begrip te kweken door mensen uit de GGZ te laten participeren. Door ‘Mijn tuintje eerst’ ziet de stad er mooier uit en wordt het contact tussen bewoners ‘met en zonder’ normaler.