Bijverdienpremie is onvoldoende prikkel tot werk
Een financiële prikkel is niet genoeg om bijstandsgerechtigden naar betaald werk te helpen, concludeert de gemeente Tilburg.
Een pilot waarin bijstandsgerechtigden een financieel extraatje krijgen als ze werken naast hun uitkering, heeft in Tilburg niet de gewenste resultaten opgeleverd, en wordt daarom stopgezet. De uitkomsten verbazen wethouder Esmah Lahlah niet. 'De financiële prikkel neemt misschien één van de drempels weg, maar mensen in de bijstand ervaren vaak meerdere drempels om aan het werk te gaan.'
Bijverdienen
Het gaat om de bijverdienpremie, die vanaf 1 september 2021 een jaar lang bij wijze van experiment werd ingezet. Mensen met een bijstandsuitkering die in deeltijd gingen werken, mochten in die periode 25 procent van hun bijverdiensten houden. Daarmee konden ze tot 2.629 euro op jaarbasis bijverdienen naast de uitkering. Normaal gesproken worden inkomsten uit werk gekort op de uitkering.
Motivatie
De gemeente wilde weten of de premie bijstandsgerechtigden zou aansporen om aan het werk te gaan. Dat bleek niet het geval: het percentage van bijstandsgerechtigden met bijverdiensten (6 procent) veranderde tijdens de proefperiode niet. Ook klantregisseurs van de gemeente merkten niet dat de premie bijdroeg aan de motivatie van bijstandsontvangers om aan het werk te gaan. Daarnaast was de pilot nogal tijdrovend in de uitvoering omdat de premie handmatig berekend moest worden. Reden genoeg voor de gemeente om de proef te staken.
Ik heb nooit geloofd in het idee van een calculerende inwoner die denkt: ik ga alleen werken als ik meer verdien dan de bijstand.
Calculerend
Toch is het geen gefaald experiment, vindt wethouder Esmah Lahlah (GroenLinks, bestaanszekerheid). De gemeente heeft er namelijk lessen uit kunnen trekken. 'We hebben geleerd dat mensen in de bijstand veel zorgen ervaren wanneer ze een stap zetten op de arbeidsmarkt. Enkel een financiële prikkel kan niet al die zorgen wegnemen.' Of dat haar verbaasde? 'Nee, ik heb namelijk nooit geloofd in het idee van een calculerende inwoner die denkt: ik ga alleen werken als ik meer verdien dan de bijstand.'
Drempels
De wethouder ziet dat de stap richting werk vaak gepaard gaat met financiële onzekerheid, omdat mensen niet precies weten wat de gevolgen voor hun inkomen zijn. De stap naar werk kan immers nadelig uitvallen door het verliezen van het recht op toeslagen of andere vormen van inkomensondersteuning. De bijverdienpremie kan die armoedeval verlichten, maar dat is vaak niet genoeg, zegt Lahlah. 'Er zijn nog allerlei andere drempels. Soms zijn mensen gewoon nog niet klaar voor de arbeidsmarkt. Of ze hebben bijvoorbeeld moeite om dingen in de thuissituatie te organiseren.'
Ingewikkeld
Wel heeft Lahlah gemerkt dat er onder bijstandsgerechtigden veel behoefte is aan 'financiële ontzorging' wanneer ze de stap naar werk zetten. De wethouder gaat de komende tijd op zoek naar nieuwe manieren om mensen in de bijstand daarmee te helpen. 'En richting het rijk blijven we deze problemen onder de aandacht brengen. Als iemand niet direct kan zien wat voor consequenties het aannemen van werk heeft, dan moet je concluderen dat we het wel heel ingewikkeld hebben gemaakt.'
Experimenten
In andere gemeenten heeft de bijverdienpremie wél een stimulerend effect gehad op het aantal bijstandsgerechtigden met betaald werk. In onder andere Amsterdam, Wageningen, Groningen en Utrecht zijn positieve resultaten gevonden. In Den Bosch vielen de resultaten echter, net als in Tilburg, tegen.
-de minimumlonen verhogen.
-de belastingvoordelen van/bij weinig werken cancelen.
-meer werken belonen via Cao-onderhandelingen.
-de kinderopvang verbeteren en de kosten daarvoor verlagen.
-een verhoging van het aantal werkuren van ca. 36 naar 40 uur per week tegen een relatief hoger salaris.