Cryptoportefeuilles ongrijpbaar voor bijstandsconsulenten

Wat doe je als gemeente wanneer iemand een bijstandsuitkering aanvraagt, maar tegelijkertijd een vermogen aan cryptomunten in zijn bezit heeft? Daarover geeft Hanneke Willemsen van Stimulansz trainingen. Toch blijft het hopen op een snelle koppeling met Suwinet, want gehaaide cryptobezitters kunnen hun munten nu nog makkelijk voor de gemeente geheimhouden.

Groeiende groep

Willemsen heeft inmiddels al meerdere groepen bijstandsconsultenten en handhavers trainingen gegeven over hoe om te gaan met cryptomunten. Er is veel vraag naar extra handvatten, zeker nu sinds corona een hele grote groep mensen de digitale munten bezit. ‘In Nederland hebben we inmiddels zo’n 2 miljoen cryptobezitters. De helft van die mensen is onder de 30. Er zijn tegelijkertijd 400.000 bijstandsgerechtigden. Dus de overlap is niet heel groot, maar hij is er wel. Gemeenten komen het regelmatig tegen.’

Toegankelijkheid

De enorme groei van het aantal cryptomuntbezitters heeft volgens Willemsen deels te maken met de toegankelijkheid van moderne apps. Waar je vroeger nog wel behoorlijke kennis van de digitale wereld moest hebben en complexe software moest installeren, staat een programma om cryptomunten te verhandelen tegenwoordig binnen enkele minuten op je telefoon. De ‘cryptoportefeuilles’, waarin de digitale munten staan opgeslagen, zijn enorm vlot en behapbaar geworden. ‘Het lijkt bijna een spelletje.’

Vanaf enkele tientjes

Lang niet iedereen is een ‘cryptomiljonair’, in tegendeel, in veel gevallen handelen jongeren met enkele tientallen- of honderden euro’s. Toch is het voor gemeenten relevant wanneer iemand een bijstandsuitkering aanvraagt, zeker wanneer het digitale vermogen oploopt tot enkele duizenden euro’s. Bij een vermogen van meer dan €  7.575,- heeft een alleenstaande immers al geen recht meer op een bijstandsuitkering.

Vermogen en inkomen

‘Als je een bijstandsuitkering aanvraagt kijkt de gemeente naar je vermogen en naar je inkomen. Als iemand in cryptomunten handelt, en vaak munten koopt- en verkoopt, dan moet dat worden gezien als inkomsten. Als iemand een vast vermogen in een cryptoportefeuille heeft staan dan is dat een relevant vermogen. Het is ook vrijwel direct om te zetten in geld. Als gemeente mag je daarom inzage eisen in de cryptoportefeuille, als je vermoedt dat iemand die heeft.’

Lastig te achterhalen

‘Het lastige is echter dat je als gemeente niet zomaar kan weten of iemand cryptomunten heeft of daarin handelt. Dat is ook de grote disclaimer die ik geef bij de training: wanneer iemand erop gebrand is dat niemand erachter komt, is het niet altijd mogelijk om erachter te komen. De meeste gemeenten vragen bij de intake voor een uitkering bankafschriften van de afgelopen drie maanden op. Als iemand in die periode een transactie heeft gedaan waarbij contact kun je dat meestal wel zien.’

Herkennen

Tijdens de training legt Willemsen uit hoe je aan de bankafschriften kunt herkennen of iemand in cryptomunten handelt, of deze mogelijk in het bezit heeft. ‘Bij lang niet alle betalingen staat duidelijk vermeld dat het om bitcoin of een andere munt gaat. Maar er zijn wel termen waar je op kunt letten. Maar ook wanneer iemand heel vaak vouchers of beltegoed koopt is het goed om door te vragen. Die kunnen in die apps weer omgezet worden in digitale munten.’

Contact met bankrekening

Voorwaarde voor dit soort herkenning is dat iemand contact maakt tussen de bankrekening en de cryptoapp, en dat is lang niet altijd nodig. ‘Je kunt in de apps zelf ook heel veel schuiven. Of je laat het geïnvesteerde bedrag simpelweg staan als een investering. Zolang je er dan niet aankomt ziet de gemeente niks op jouw bankafschrift. Als je wel saldo laat uitbetalen naar je bankrekening is er binnen de bijstand geen vrijlating voor je investering. Als je 50 euro laat uitbetalen valt dat hele bedrag onder inkomsten die worden gekort op je uitkering, ook als je daarvoor eerst 40 euro hebt moeten investeren.’

Veel werk

Daarmee zijn gemeenten afhankelijk van de bereidheid van bijstandsaanvragers om openheid van zaken te geven over hun cryptobezit. Maar zelfs als zij dat doen is het voor gemeenten lastig om er grip op te houden. Voor eigenaren van munten is het ook veel gedoe. ‘Het levert hoe dan ook veel werk op. Volgens de regels zou je maandelijks moeten aantonen hoeveel je vermogen waard is. Dus via een screenshot bijvoorbeeld, of door inzage te geven tot je portefeuille. Als gemeente moet je dat dus constant bijhouden.’

Actuele waarde

In theorie zou je als lokale overheid de koers van verschillende cryptomunten kunnen bijhouden, om zo een actueel beeld van iemands bezit te houden. Maar dat lijkt ver weg. ‘Ik heb dat ook nog niet gezien. Wel gemeenten die iedere maand de actuele waarde van de portefeuille opvragen.’ Helder is in ieder geval dat gemeenten niet op dezelfde manier omgaan met cryptobezit, en dat een duidelijke lijn binnen gemeenten ook vaak ontbreekt.

Beleid

‘Het zou goed zijn als gemeenten duidelijke werkprocessen opstellen, zodat iedereen die aanklopt voor een bijstandsuitkering op dezelfde manier behandeld wordt.’ Het lijkt erop dat het door nieuwe wetgeving steeds moeilijker gaat worden voor cryptobezitters om hun vermogen voor de gemeente geheim te houden. Inmiddels moeten beheerders van apps al veel gegevens over hun klanten opvragen, zoals een geldige ID-kaart. De cryptobedrijven moeten deze gegevens delen met De Nederlandse Bank, die de gegevens weer doorgeeft aan de Belastingdienst.

Suwinet

‘Er gaan geruchten dat er wordt gewerkt aan een koppeling tussen die systemen en Suwinet, het systeem waarin overheidsorganisaties gegevens van burgers en bedrijven digitaal bij elkaar kunnen opvragen. Dan kunnen gemeenten direct zien of iemand een cryptoportefeuille heeft, net als dat ze al kunnen zien welke bankrekeningen iemand allemaal op zijn naam heeft. Wanneer dat gebeurt wordt het, in ieder geval voor de mensen die via de normale wegen in crypto handelen, een stuk lastiger om dat te verbergen voor de overheid.’