Betuttelt Bijsterveldt?

Er zijn verontwaardigde reacties, van Aleid Truijens bijvoorbeeld, die in de Volkskrant een uitstekend leesbare en vrijwel altijd behartigenswaardige column schrijft.

Hoe komt Van Bijsterveldt van het CDA erbij ouders te verwijten dat zij te weinig aandacht aan hun kroost schenken? Ze staan zaterdagsmorgens langs het voetbalveld, brengen hun kinderen alle dagen naar school, sportles en allerhande activiteiten, en zijn in feite een en al toewijding. Waarom steekt Van Bijsterveldt alle ouders een dolk in de rug terwijl ze zich eigenlijk alleen maar richt tot een kleine groep (10 procent) van probleemgezinnen? Volgens Truijens is de oproep niet veel meer dan een poging om de aandacht van allerlei werkelijke problemen af te leiden.

Veel van wat Truijens schrijft herken ik. Mevrouw Spruyt en ik besteden veel meer aandacht aan de opvoeding en het onderwijs van onze kinderen dan mijn eigen ouders ooit hebben gedaan. Ik denk dat die één keer per jaar op school kwamen om eens te vragen hoe het met mij en m’n zusjes ging. We fietsten zelf naar school en naar onze feestjes. Ik ben nooit gebracht. De sportvereniging was ook ons eigen domein. We fietsten zelf naar sportwedstrijden in Leiden of Zoetermeer of Gouda, en we hoopten vooral dat onze ouders niet kwamen kijken. Nu sta ik zaterdags langs het rugbyveld en rijd ik om de zoveel weken van die stoere Hollandse jochies naar een andere club. Met alle plezier, maar van pure onverschilligheid lijkt het mij toch niet te getuigen.

Maar is dat wat Van Bijsterveldt bedoelde? Ze had het erover dat ouders meer tijd aan de begeleiding van hun schoolgaande kinderen moeten besteden. Ouders moeten niet in eerste instantie op hun eigen carrière gericht zijn, maar aan de opvoeding van hun kinderen denken en aan de overdracht van waarden en normen, zei ze in een brief aan de Tweede Kamer en een interview met de Volkskrant. Wat ze vooral bedoelde, is dat ouders weliswaar toegewijde vaders en moeders zijn, maar dat zij bepaalde aspecten van de opvoeding van hun kinderen aan de school hebben gedelegeerd, en zich wat dit betreft dus als consumenten opstellen.

Klopt dat? Dat zou ik niet met absolute zekerheid durven zeggen, maar ik geloof wel dat scholen steeds meer taken op hun bordje geschoven krijgen die net zo goed thuis kunnen worden vervuld. Dan heb ik het nog niet eens over ontbijt op school, dat zal ongetwijfeld alleen voor die 10 procent van probleemgezinnen nodig zijn. Maar vragen op het gebied van ethiek en voorlichting worden wel steeds meer aan meesters en leraren toevertrouwd, en het is de vraag of dat nou wel zo nodig is en of het appèl van Van Bijsterveldt op dit punt misschien toch niet terecht is.

Valt het dus wel mee met die betutteling van Van Bijsterveldt? Ik zou zeggen van ja, maar veel hangt ook af van de motivatie. Politici hebben ook de taak om een moreel appèl op de samenleving te doen, dat wil zeggen: kwesties van goed en kwaad aan de orde te stellen met de bedoeling daarover een discussie wakker te roepen, en níet met de bedoeling om daar direct een wetgevend vervolg aan te geven. Als Bolkestein over de schaduwzijden van de multiculturele samenleving begon, of Ayaan over de positie van vrouwen in sommige islamitische kringen, dan beantwoordden zij daarmee aan hun hoge roeping als volksvertegenwoordiger. Het zijn hier parlementariërs die de burgers terecht aanspreken.

Nu gaat het echter over een minister. Die mag natuurlijk ook zo’n oproep doen, maar haar spreken is uit de aard der zaak minder vrijblijvend. En het gaat wat mij betreft helemaal mis wanneer dat spreken zelfs expliciet wordt gemotiveerd vanuit de gedachte dat de overheid veel beter weet wat goed is voor de (kleine, zondige) mensen dan mensen dat zelf weten en dat ministers de burgers daarom regelmatig eens bestraffend moeten toespreken. Die motivatie gaf een partijgenoot van Van Bijsterveldt, Jan Schinkelshoek, afgelopen zaterdag in NRC Handelsblad: ‘Ik zal niet direct de Heidelbergse Catechismus erbij halen, die stelt dat de mens geneigd is tot alle kwaad, maar je kunt wel zeggen dat de calvinistische traditie niet erg opgewekt is over de mogelijkheid van individuen om autonoom en verstandig beslissingen te nemen. En daarom zijn aansporingen als die van de minister te prijzen.’

(Ik las eens een column van CU-senator Van Bruchem, die schreef dat het maar goed was dat de belastingen in Nederland zo hoog waren omdat de overheid al dat geld veel beter besteedde als al die slempende, hedonistische burgers.)

Maar als de mens tot het kwaad geneigd is, dan is zeker de mens met macht tot het kwade geneigd. Er is dan ook geen enkele reden om te denken dat de overheid moreel hoger zou staan dan gewone mensen. Integendeel, zou ik denken. Dat betekent niet dat een appèl van politici van tijd tot tijd niet goed en gepast zou zijn, maar niet om een superieur standje uit te delen maar als een oproep tot debat en bewustwording.

We staan wel ’s morgens en ’s middags bij school, maar zijn we ook nog geïnteresseerd in het pedagogische programma dat daar de rest van de dag op onze kinderen wordt losgelaten? Als alleen dat Van Bijsterveldts bedoeling is, is veel van de verontwaardiging over haar vermeende betutteling niet terecht.