VWS: beschikkingsvrij werken jeugdzorg in strijd met wet

Beschikkingsvrij werken, waarbij een beschikking enkel wordt verstrekt op verzoek, is in strijd met de Algemene wet bestuursrecht. Dat schrijft het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Stichting Recht Kinderen van de Staat roept gemeenten op onmiddellijk te stoppen met deze manier van werken.

Aanleiding was een brief die de Stichting Recht Kinderen van de Staat eind november stuurde naar de minister van VWS. Daarin verzocht de stichting om een raadsbesluit van de gemeente Maassluis voor te dragen tot vernietiging. Het ging om een wijziging van de Verordening Jeugdhulp.

Gemeentebesluit  

In de brief uit de stichting haar zorgen over het zogenoemde beschikkingsvrij werken, dat in de Maassluise Jeugdhulpverordening is opgenomen. Beschikkingsvrij of beschikkingsarm werken – de termen worden door elkaar gebruikt maar betekenen eigenlijk hetzelfde – houdt in dat de gemeente pas een beschikking afgeeft als een inwoner het niet eens is met het besluit van de gemeente. Bij jeugdhulp krijgt een ouder of kind dus alleen een beschikking als erom wordt gevraagd. Gemeenten die dit in hun verordeningen hebben opgenomen zeggen dat ze zo hun jeugdzorgbeleid efficiënt kunnen inrichten. Het afgeven van een beschikking zou namelijk veel tijd kosten.

Rechtszekerheid

Volgens de initiatiefnemers is beschikkingsvrij werken echter in strijd met de Algemene wet bestuursrecht. ‘Ongeacht of een inwoner er om vraagt moet een gemeente een schriftelijke beschikking afgeven’, vertelt jeugdrechtadvocaat Reinier Feiner, die recent is toegetreden tot het bestuur van de stichting Recht Kinderen van de Staat. Daarnaast is hij bestuurslid van de Vereniging Jeugdrecht Advocaten Rotterdam en voorzitter van de Vereniging Sociale Advocatuur Nederland. Feiner wijst op de rechtswaarborgen die in een beschikking staan, zoals het maken van bezwaar en hoe burgers dat kunnen doen. ‘Door het niet afgeven van een beschikking missen zij die informatie. De gemeente wijst hen dan eigenlijk niet op hun rechten’, aldus Feiner.

Groter probleem

Hoewel Maassluis zeker niet de enige gemeente is die beschikkingsvrij werkt, was deze casus wel de aanleiding om vanuit de stichting een brief te sturen naar de regering. ‘Het gaat ons om het signaal dat we willen afgeven, want we vermoeden dat dit problemen veel groter is. Mogelijk gaat het om duizenden gedupeerden’, zei Feiner eind november tegen Binnenlands Bestuur.

Bezwaar

De stichting krijgt nu bijval van het ministerie van VWS. ‘Het beschikkingsarm werken, waarbij een beschikking enkel wordt verstrekt op verzoek, is in strijd met de voorwaarden die de Algemene wet bestuursrecht (Awb) stelt’, schrijft Marieke Kleiboer, directeur Jeugd bij VWS. Een besluit tot het verlenen van niet vrij toegankelijke jeugdhulp is immers een besluit met ‘publieke rechtsgevolgen’. ‘Dit betekent dat het besluit zorgvuldig tot stand moet komen, schriftelijk moet worden vastgelegd (in een beschikking) en deugdelijk moet worden gemotiveerd. Bovendien moet daarin worden opgenomen dat de jeugdige of ouder in bezwaar kan tegen het besluit’, licht Kleiboer toe.

Vernietiging

Het ministerie wil echter niet zover gaan om het raadsbesluit voor te dragen tot vernietiging. Dit acht de directeur ‘niet proportioneel’, is te lezen in de brief van het ministerie aan advocaat Remko Wijling, die namens de stichting het verzoek had ingediend. ‘Niet iedere strijd met het recht en het algemeen belang is van een zodanig gewicht dat vernietiging gerechtvaardigd is’, concludeert Kleiboer.

Proportioneel

Wat meespeelt is dat met ingang van 1 januari 2024 de gemeente Maassluis stopt met beschikkingsarm werken. ‘Er is derhalve zicht op een aanpassing op korte termijn, waarbij de gemeenteraad de gelegenheid krijgt om haar kaderstellende en controlerende taak uit te voeren’, verduidelijkt de directeur. ‘Gezien deze omstandigheden acht ik het niet proportioneel om op dit moment in te grijpen. Ik blijf de ontwikkelingen volgen.’

Spanning

Feiner is blij met het VWS-besluit. ‘De staatssecretaris van VWS erkent het standpunt van de Stichting Recht Kinderen van de Staat dat beschikkingsarm/vrij werken in strijd is met de Awb en dat gemeenten hiermee dus moeten stoppen’, laat hij weten. De spanning tussen efficiënt (lokaal) bestuur enerzijds en recht doen aan de behoefte van kwetsbare burgers anderzijds mag ‘zeker niet leiden tot rechtsonzekerheid’, betoogt de jeugdrechtadvocaat.

Illegale praktijken

Wat Feiten betreft moet de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) haar leden oproepen onmiddellijk te stoppen met beschikkingsvrij werken. Hij waarschuwt dat de stichting anders genoodzaakt is de betreffende gemeenten te dagvaarden om zo ‘aan die illegale praktijken een einde te maken’.

Optimaal borgen

De gemeente Maassluis laat weten eerder al te hebben aangekondigd dat ze de Jeugdhulpverordening wilde aanpassen ‘om te gaan beschikken’. ‘Hiermee willen we de rechtsbescherming van de jeugdigen optimaal borgen en voldoen aan de wet- en regelgeving’, zegt wethouder Corine Bronsveld (Jeugdzorg, CDA). Zij geeft aan dat inwoners en adviesraden in het najaar van 2023 hierover konden meedenken. In maart legt het college van Maassluis de gemeenteraad voor om de huidige verordening aan te passen.