Géén gunst

Even gloorde er hoop aan de horizon. Tijdens de verkiezingscampagnes een jaar geleden was het een en al bestaanszekerheid wat de klok sloeg. En het hoofdlijnenakkoord waarover de coalitiepartijen het dit jaar eens werden, begon veelbelovend met een hoofdstuk over bestaanszekerheid. In de Miljoenennota lijkt het nieuwe kabinet echter gas terug te nemen. De koopkracht gaat weliswaar omhoog, maar de passages over armoede – en kinderarmoede in het bijzonder – zijn teleurstellend.

Voor grote groepen inwoners is bestaanszekerheid niet vanzelfsprekend. Dat geldt al helemaal voor gezinnen met kinderen, zeker als die wat ouder worden. Eigenlijk is dit heel raar als we ons realiseren dat we in een van de meest welvarende landen ter wereld wonen. De realiteit van vandaag is dat lokale overheden gaten in het inkomensbeleid van het Rijk proberen te dichten, in de vorm van bijvoorbeeld stadspassen of gratis openbaar vervoer. Daarmee kunnen zij echter slechts beperkt een oplossing bieden.

Ook private initiatieven zoals voedsel- en kledingbanken, particuliere fondsen en geloofsgemeenschappen ontplooien allerlei – hartverwarmende – initiatieven om huishoudens te helpen. Maar laten we niet vergeten dat bestaanszekerheid een grondwettelijk recht is. Een recht waarin het Rijk hoort te voorzien, niet een gunst die afhankelijk is van gemeentelijke regelingen of zelfs van maatschappelijke initiatieven, zoals begin vorige eeuw, toen er ‘armenzorg’ was met het karakter van een gunst.

De fantastische ontwikkeling van armenzorg naar het recht op bijstand en de verankering van de rijksverantwoordelijkheid voor bestaanszekerheid moeten we hooghouden. En dus moet het Rijk meer doen voor het recht op bestaanszekerheid. De Commissie sociaal minimum legde dit een jaar geleden al genadeloos bloot. Het is niet zo dat het Rijk niet in staat is om armoede te bestrijden. Het zijn politieke keuzes die maken dat kinderarmoede in de huidige omvang blijft bestaan. Misschien is de nieuwe werkelijkheid wel dat het Rijk geen bestaansminimum meer garandeert maar hooguit een groot deel daarvan. En dat het aan gemeenten en particuliere initiatieven is om te pogen te doen wat nodig is voor de rest.

Ik ben er heel erg voor dat we blijven lobbyen dat het Rijk zijn grondwettelijke taken goed operationaliseert. En waar het dit niet of onvoldoende doet, gaan gemeenten en al die particuliere fondsen en partijen door met het uitdelen van winterkleding, eten en zetten ze zich ervoor in dat kinderen normaal naar school en sport kunnen gaan. Dit mag echter niet afleiden van de verantwoordelijkheid van het Rijk. Zorg er zelf voor dat bestaanszekerheid er voor iedereen is en maak waar dat het bestaansminimum voldoende is om gezinnen niet met een lege koelkast te laten zitten.