Nieuwe belangenbehartiger naar Amerikaans voorbeeld

Het kabinet gaat een onafhankelijke belangenbehartiger benoemen voor de Belastingdienst en Dienst Toeslagen. Dat schrijft staatssecretaris Marnix van Rij in een brief aan de Tweede Kamer. Vanaf eind 2024 moet de nieuwe instantie zowel inwoners als bedrijven helpen wanneer zij een geschil hebben met één van de diensten. Huidige mogelijkheden voor rechtshulp zijn volgens Van Rij onvoldoende toereikend. Dat zou blijken uit gesprekken met maatschappelijke organisaties.

Naar Amerikaans voorbeeld

De wens voor een laagdrempelige, onafhankelijke fiscale rechtshulp is afkomstig uit het coalitieakkoord. Daarin staat dat deze naar voorbeeld Amerikaanse ‘Taxpayers Advocate Service’ (TAS) moet worden ingericht. Bij de TAS kunnen Amerikanen of Amerikaanse bedrijven terecht die problemen hebben met de IRS, de belastingdienst. Een medewerker van de TAS kan vervolgens met die casus naar de IRS stappen om te komen tot een oplossing. Daarbij heeft de instantie veel mogelijkheden, waaronder het terugdraaien van door de belastingdienst genomen beslissingen.

Geen onderscheid op inkomen

Uit de brief aan de Tweede Kamer blijkt dat veel van de Amerikaanse ideeën door het kabinet worden overgenomen, zoals de regiefunctie en de doorzettingsmacht, maar dat er toch ook wel een aantal verschillen zijn. Zo is een eis in Amerika bijvoorbeeld dat er financiële problemen zijn ontstaan door de belastingkwestie. Van Rij benadrukt dat er bij de Nederlandse belangenbehartiger geen onderscheid zal worden gemaakt op basis van inkomen en vermogen. ‘Iedereen kan vastlopen’, aldus de staatssecretaris. Daarnaast zal de instantie ook actief worden voor de Dienst Toeslagen, naast de belastingdienst.

Huidige mogelijkheden voldoen niet

Uit verschillende gesprekken met maatschappelijke organisaties zou blijken dat er behoefte is aan aanvullende rechtshulp voor burgers en bedrijven. Hoewel er al verschillende opties zijn, het kabinet noemt sociaal raadslieden, gemeenten, ouderenbonden, vakbonden, (sociale) advocatuur, administratiekantoren, fiscale adviseurs, belastingwinkels, rechtswinkels en Het Juridisch Loket, is dit toch niet altijd toereikend. Specifiek zijn er problemen voor burgers waarbij samenloop met andere domeinen speelt, zelfstandigen met een laag inkomen en naar de kleinere mkb’ers. Ook verschilt de toegang tot en de kwaliteit van rechtshulp soms per regio.

Systeemkritiek

Buiten de functie als belangenbehartiger zal de nieuwe dienst ook systeemkritiek gaan leveren. Er kunnen namelijk signalen opgehaald worden waaruit eventuele systemische problemen blijken, met betrekking tot fiscale en toeslagenwetgeving en de uitvoering daarvan. Vervolgens mag de nieuwe instantie zelf met oplossingen komen voor die problemen. Ook hier zijn paralellen te vinden met de Amerikaanse instantie, waar zelfs een meldpunt voor systemische problemen is ingericht.

Uiterlijk in het najaar van 2024 moet de belangenbehartiger starten. Op korte termijn wordt een kwartiermaker aangesteld die de ontwerpfase verder begeleidt. Er loopt ook nog een onderzoek onder burgers om beter vast te stellen wat voor hen het meest belangrijk zijn.