Anderhalve straf

Het Openbaar Ministerie noemt het resultaat van de bijzondere ‘themazittingen’ op 26 mei en 3 juni ‘geslaagd’. Steeds stonden verdachten terecht van geweldpleging tegen overheidspersoneel. In bijna alle zaken eiste het OM het maximum, namelijk tweemaal de strafmaat ten opzichte van hetzelfde vergrijp tegen een persoon zonder publieke taak.

 

Die mogelijkheid bood de wet al, maar tot nu werd er nauwelijks gebruikt van gemaakt. Het College van procureurs-generaal heeft de eis van de dubbele strafmaat in geval van geweld tegen overheidspersoneel recent in een richtlijn vastgesteld, met instemming van minister van Justitie Ernst Hirsch Ballin (CDA).

 

Weliswaar volgde de rechter niet altijd de dubbele eis, stelt het OM, maar uit de vonnissen (zie pagina 10-11) spreekt dat de rechter het beledigen of belagen van een politiefunctionaris of stadswacht zwaarder weegt dan het uitschelden of molesteren van een ‘gewone’ burger.

 

Opvallend, stelt het OM verder vast, is het verschil tussen de eerste themazitting op 26 mei en de tweede op 3 juni. Politierechter Falger liet bij de eerste zitting meewegen dat politieagenten en straatcoaches ‘tegen een stootje’ moeten kunnen. Dat hoort bij hun beroep, in tegenstelling tot anderen met een publieke taak, zoals ambulancepersoneel, lichtte ze toe. Ze legde in de tien aan haar voorgelegde zaken wel hogere straffen op dan in zaken tegen ‘gewone slachtoffers’ van agressie, maar niet één keer volgde de politierechter de dubbele eis. Falger koos in haar vonnissen grofweg voor de middenweg: ongeveer de helft extra straf.

 

Op de tweede dag, 3 juni, maakte politierechter Radder minder onderscheid tussen de twee beroepsgroepen. Hij volgde in de meeste zaken de dubbele eis van het OM. Officier van justitie Otto van der Bijl: ‘We zijn tevreden over het resultaat van de themazittingen. Als je al die zaken aan je voorbij ziet trekken, geeft dat een goed beeld van de omvang en impact van de zaken.’

 

Er is volgens Van der Bijl ruim aandacht gekomen voor het groeiende probleem van agressie tegen mensen met een publieke functie. Van der Bijl: ‘Hier in Amsterdam hebben we per jaar 23 duizend zaken, waarvan tweeduizend er te maken hebben met agressief gedrag tegen politiemensen. Dat is al acht procent. Als je de zaken tegen hulpverleners en andere mensen met een publieke taak meerekent, kom je op minstens tien procent van het totale aantal zaken.’

 

En het verschil in uitspraken tussen de eerste en de tweede dag? Van der Bijl: ‘De eerste rechter heeft weliswaar niet voor honderd procent onze eis gevolgd, maar heeft toch in de meeste zaken er zestig à zeventig procent bovenop gedaan. Dat is behoorlijk strafverhogend. De tweede rechter maakte veel minder verschil tussen beroepsgroepen. Dat heeft wel de kou uit de lucht gehaald.’

 

Verkeerd signaal

 

De ‘anderhalve straffen’ kunnen op weinig sympathie rekenen bij de Raad van Hoofdcommissarissen. Volgens de korpschefs gaat er een ‘verkeerd signaal’ uit van deze vonnissen. Burgemeester Cohen van Amsterdam, tevens korpsbeheerder, is het eens met de politiebazen. De boodschap blijft voor hem: ‘Je blijft met je poten van het personeel van de overheid af.’

 

Dat zijn precies de woorden die Cohen bezigde begin september vorig jaar, na een ernstig incident in Geuzenveld-Slotervaart. Daar belaagde de broer van een neergestoken jongen ambulancepersoneel. Hij bedreigde ze met de dood en maakte de helpers het werken praktisch onmogelijk. Ze moesten vluchten.

 

Als het om agressie gaat maakt Cohen geen verschil tussen de functie van politieagent en straatcoach of ambulancebroeder: ‘De norm is gewoon dat dit niet kan. Agenten en straatcoaches zouden zich op straat gesteund moeten voelen.’ In zijn ogen geven ‘anderhalve straffen’ maar een halfslachtige support aan de ordehandhavers van de overheid.

 

Ook in de landelijke politiek zijn de themazittingen ‘agressie tegen mensen met een publieke taak’ scherp in de gaten gehouden. Het CDA wacht het hoger beroep in de ’anderhalf zaken’ af, maar staat klaar om actie te ondernemen (zegt CDA-Kamerlid Coskun Çörüz, zie pagina 11). Als er dan weer een scheiding wordt gemaakt tussen geweld tegen ordehandhavers en hulpverleners, komt het CDA met een wetsvoorstel om dat onderscheid op te heffen.

 

Overdreven

 

Eerder deze week presenteerden onderzoekers van de Universiteit van Utrecht het rapport Geweld tegen gezagsdragers; Preventie en aanpak van geweld tegen politie en politici.

 

Dit onderzoek, uitgevoerd in opdracht van de driehoek van Utrecht (politie, OM en burgemeester) toont opvallend genoeg aan dat er landelijk en regionaal geen toename is van het aantal geweldincidenten tegen gezagsdragers. De onderzoekers constateren wel dat de ernst van de incidenten toeneemt. Zij menen dat de mediaaandacht voor incidenten, waarbij mensen met een publieke taak het slachtoffer worden, overdreven reacties oproept.

 

 Volgens de opstellers van het rapport zijn er grenzen aan een snelle en harde aanpak: ‘Vooral rond de inzet van strafrechtelijke instrumenten (sneller en harder straffen) bestaan overspannen bestuurlijke ambities.’ Ze concluderen dat het huidige instrumentarium om geweld tegen politie en politici aan te pakken voldoende is. Ze wijzen erop dat de effectiviteit van handelen voor een belangrijk deel wordt bepaald door ‘blijvende aandacht voor de equipering van agenten’.

 

Verder adviseren ze ‘permanent te investeren in het samenspel tussen openbaar bestuur, politie, OM, alsmede in een dialoog met de zittende magistratuur’.

 

Gertjan Steendam

 

Directeur Cocon, geeft cursussen hoe om te gaan met agressie: ‘Politiemensen worden gescreend op stressbestendigheid. Daarna worden ze getraind hoe ze om kunnen gaan met agressie. Voor andere functies ligt dat anders. Ambtenaren bij de sociale dienst, controleurs in het openbaar vervoer en broeders op de ambulance worden in mindere mate weerbaar gemaakt tegen agressie.'

 

'Onze cursisten leren we vooral rustig te blijven. Wordt de spanning te hoog, dan schiet letterlijk de stress naar je hoofd en kun je niet goed meer nadenken. Voel je dat aankomen, ga dan maar weg of sluit je af, raden we ze aan. Als dat kan. Een politieagent kan juist niet weggaan. Dat onderscheid tussen politie en andere groepen met een publieke taak, wil in mijn ogen niet zeggen dat agenten zich maar alles moeten laten welgevallen.’

 

Thomas van den Berk

 

Voorzitter Belangenvereniging Stadstoezicht: ‘De themazittingen vind ik een slimme manier om onder de aandacht te brengen hoe mensen die waken over de sociale veiligheid soms worden behandeld.'

 

'Stadswachten, verkeersregelaars, parkeercontroleurs; het zijn allemaal professionals die getraind zijn om te gaan met agressie, maar ik kan me de redenering van de rechter – dat er een verschil zit tussen politie en hulpverleners - wel voorstellen. Een ambulancebroeder heeft een andere plek in de maatschappij dan een politieagent. Een verkeersregelaar heeft heel wat minder gezag dan een agent. Wij steunen het initiatief van Justitie van harte om door te gaan met de themazittingen.’

 

Gerrit van der Kamp

 

Voorzitter politiebond ACP: ‘Het gaat ons niet zozeer om de veroordelingen. We zijn wel blij met de aandacht, want alle getallen wijzen uit dat het probleem toeneemt. De kern is: wat is de motivering van de rechter? Dat politiemensen meer dan anderen het risico lopen uitgescholden te worden en met geweld in aanraking te komen, staat niet ter discussie. De vraag is: moet dat gedrag onbestraft blijven? Volgens sommige uitspraken van de rechter wel. In het hoger beroep zullen we zien of die vonnissen stand houden.'

 

'Wij stellen vast dat er in de maatschappij een kentering gaande is. Jarenlang vond men dat de politie beledigingen en wangedrag maar moest pikken. Dat wordt niet meer breed gedragen. Wij realiseren dat het strafrecht een sluitstuk is. We moeten ook nadenken hoe we aan het begin kunnen werken.’

 

Jaap Timmer

 

Lector Veiligheid en Sociale Cohesie, hogeschool Zwolle en Hoofddocent Politiestudies, Vrije Universiteit Amsterdam: ‘Zo’n reactie van de Raad van Hoofdcommissarissen, dat zou je toch niet verwachten van politiechefs? De rechter zou met een verhoogde straf – maar niet de geëiste dubbele straf – het gezag van de politie aantasten. Je in een slachtofferrol manoeuvreren, dat past de politie niet. Politiemensen hebben het geweldsmonopolie, zijn opgeleid om onder dit soort situaties op te treden, zijn daarvoor bewapend, dan is het aan de professionaliteit om met dat soort misdragingen om te gaan.'

 

'Iedereen weet, de politie zeker, dat het strafrecht ongeschikt is om dit soort toestanden te voorkomen. Er is echt niemand die zich keert tegen de politie, die denkt: hoe zit het met het tarievenlijstje van Justitie? Het zijn doorgaans delicten die uit emotie worden gepleegd. Omdat mensen opgefokt zijn, dronken of allebei. Aan de bron van die agressie is nog heel wat te winnen.’

 

Coskun Çörüz

 

Lid Tweede Kamer voor het CDA: ‘Niet voor niets heb ik in de Tweede Kamer gezegd: een klap in het gezicht van een politieagent is een klap in het gezicht van de rechtsstaat. Als we de politie niet meer steunen, waar blijven we dan? We gaan niet op de stoel van de rechter zitten.'

 

'We zien de uitspraken van de rechter. Daaruit blijkt dat die niet in alle zaken aansluit bij wat wij vinden. Namelijk dat er onderscheid wordt gemaakt tussen politie en andere medewerkers met een publieke taak in de hoogte van de straf. Als wetgeving niet aansluit bij onze doelen, dan moeten we als parlementariërs, als medewetgever, iets doen. Simpel: als die motivatie in hoger beroep in stand blijft, komen we met een initiatief-wetsvoorstel.’

 

Themazittingen ‘agressie tegen mensen met publieke taak’ 26 mei

 

G.B. (42). Bedreiging politieagenten: ‘Ik ga jullie koppen herkennen. Ik ga jullie doodschieten.’ Verzet bij aanhouding; slaan, kopstoten geven en bijten. Eis: dubbele eis, 80 uur werkstraf. Uitspraak: 60 uur werkstraf

 

B.Z. (18). Belediging straatcoach, geweldpleging. Eis: dubbele eis, €240 boete. Uitspraak: €200 boete

 

M.B. (28). Mishandeling. Controleur metro op gezicht geslagen. Eis: dubbele eis €600 Uitspraak: €600

 

F.M. (49). Na aanhouding slaan naar politieagenten, die letsel oplopen. Eis: dubbele eis €600. Uitspraak: €500

 

I.P. (48). Beledigen en bedreigen agent en surveillant. Onder meer ‘Ik maak je dood’ roepen en spugen. Eis: bijna dubbele eis, 6 weken gevangenisstraf. Uitspraak: vrijspraak

 

M.S. (42). Beledigen agent, ‘Kankerlijer, met jou praat ik niet.’ Eis: dubbele eis €340. Uitspraak: €280 A.

 

E.I. (20). Beledigen agenten. Eis: geen dubbele eis, €220, voorwaardelijke proeftijd 2 jaar. Uitspraak: €170, voorwaardelijke proeftijd 2 jaar

 

B.A. (39). Mishandeling parkeercontroleur, geslagen en geschopt in borst en onderbuik, waardoor letsel is ontstaan. Eis: dubbele eis €540. Uitspraak: €350

 

W.A.D. (37). Belediging surveillanten met in het Arabisch: ‘Neuk je moeder, jij hoerenkind.’ Eis: dubbele eis €340. Uitspraak: €250

 

E.G. (41). Mishandeling brigadier, slaan op het hoofd, krabben, waardoor letsel is ontstaan. Eis: dubbele eis €700. Uitspraak: €500

 

U.V. (36). Belediging van agenten ‘Jullie zijn blanke kankerlijers’ en geweld bij aanhouding, trekken en schoppen. Eis: geen dubbele eis, werkstraf van 50 uur + 2 weken voorwaardelijk met een proeftijd van 2 jaar. Uitspraak: werkstraf 50 uur + 1 week voorwaardelijke gevangenisstraf met een proeftijd van 2 jaar

 

R.T. (57). Belediging waaronder ‘Kankertrutten’ en bedreiging surveillanten. Eis: dubbele eis €680. Uitspraak: €510 Themazittingen 3 juni

 

M.H. (43). Parkeercontroleur geslagen, letsel ontstaan. Eis: dubbele eis: €600. Uitspraak: € 300 boete + schadevergoeding slachtoffer €136,45.

 

F.M. (23). Heeft als parkeercontroleur M.H. geslagen, slachtoffer heeft letsel. Eis: geen dubbele eis € 300. Uitspraak: €300.

 

M.H. (41). Bedreiging winkelmanager en verzet bij arrestatie door agenten te duwen, neer te trekken en te slaan. Eis: dubbele eis 50 uur werkstraf. Uitspraak: 50 uur werkstraf

 

H.B. (36). Bedreigen agenten: ‘Rot op anders plant ik een mes tussen je ribben’ Eis: dubbele eis €340. Uitspraak: €340

 

M.E.J. (19). Bedreiging badmeester Eis: zaak ingetrokken

 

A.B. (25). Bedreiging medewerker Dienst Werk en Inkomen: ‘Als ik jou buiten zie dan heb je een probleem.’ Eis: dubbele eis 80 uur werkstraf. Uitspraak: 80 uur werkstraf

 

B.C. (44). Slaan medewerker stichting welzijnswerk Combiwel en vernieling. Eis: dubbele eis 30 uur werkstraf+ vordering schadevergoeding benadeelde partij €250. Uitspraak: 30 uur werkstraf + €100 schadevergoeding benadeelde partij.

 

A.S. (20). Bedreiging ambulancebroeder die neergestoken broertje helpt door te zeggen: ‘Als hij dood gaat, maak ik jou dood’, duwen en trekken + slaan getuige. Eis: dubbele eis 30 dagen celstraf, waarvan 14 voorwaardelijk en 16 dagen al doorgebracht in voorarrest + 30 uur werkstraf. Uitspraak: 30 dagen celstraf met aftrek voorarrest, waarvan 14 dagen voorwaardelijk. Proeftijd 2 jaar + 30 uur werkstraf.

 

E.C.P. (35). Verzet bij arrestatie. Eis: dubbele eis 30 uur werkstraf. Uitspraak: 30 uur werkstraf