Advies: breng jeugdzorg in één hand

De provincies en minister Rouvoet (Jeugd en Gezin, ChristenUnie) vroegen advies over hoe gemeenten aan te pakken die te weinig aan preventieve jeudgzorg doen, maar ze kregen iets heel anders: het advies om alle jeugdzorg in één bestuurslaag onder te brengen. En de adviseurs, de Raad voor het Openbaar Bestuur (Rob) en de Raad voor de financiële verhoudingen (Rfv), zeggen het niet met zoveel woorden, maar het is wel duidelijk welke bestuurslaag zij in gedachte hebben: de gemeente.

Rouvoet en de provincies wilden van de Rob/Rfv weten welke mogelijkheden ze hebben om gemeenten medeverantwoordelijk te maken voor de druk op de gespecialiseerde jeudgzorg. Nu is dat een provinciale verantwoordelijkheid, terwijl de gemeenten gaan over het voortraject: de lichte, preventieve jeugdzorg. De gespecialiseerde zorg is zwaar overbelast, deels, zeggen de provincies, omdat gemeenten hun taak niet altijd op orde hebben. Als jongeren geen hulp krijgen als de problemen net ontstaan en nog beheersbaar zijn, komen ze terecht in de zwaardere jeugdzorg. Dit kan vaak worden vermeden, als op tijd wordt ingegrepen.

De provincies en de minister wilden van de adviesraden weten of gemeenten een bestuurlijke aanwijzing - min of meer een bevel - gegeven kan worden. Saillant detail is dat de minister zelf dreigt met een aanwijzing aan provincies die de wachtlijsten in de jeugdzorg niet weggewerkt krijgen, en dat dat bij die provincies bepaald niet goed gevallen is.

Maar volgens de raden lost zo’n bevoegdheid niks op. Het is, hoewel ingewikkeld, te regelen, maar het zal in de praktijk vooral leiden tot juridisch- bestuurlijke bureaucratie en slechte bestuurlijke verhoudingen. Het brengt adequate hulp voor jongeren ook geen stap dichterbij. Vooral, en dat is het belangrijkste punt, omdat ermee voorbij wordt gegaan aan de échte problemen.

Het is volgens de raden niet aangetoond dat de druk op de jeugdzorg vooral wordt veroorzaakt door het tekort aan preventieve zorg. Dat is wel een factor, maar zeker niet de enige. Een tekort aan plaatsen in de jeugd-GGZ of voor licht verstandelijk gehandicapten, waar gemeenten niet voor verantwoordelijk zijn, speelt net zo goed mee.

Symptoom

De onderzoekers opperen wel een mogelijkheid om het ‘afwentelvraagstuk’ op te lossen binnen het huidige stelsel, namelijk om gemeenten te laten betalen voor iedere aanmelding bij de gespecialiseerde jeugdzorg. Op die manier worden gemeenten dan geprikkeld om die aanmeldingen zoveel mogelijk te voorkomen. Maar meteen daarna suggereren ze zelf dat dat eigenlijk ook maar symptoombestrijding is.

Om de problemen in de jeugdzorg echt op te lossen zijn veel fundamentelere oplossingen nodig, schrijven de onderzoekers: ‘Gezien de diversiteit van problemen in de jeudgzorg lijkt de noodzaak van een stroomlijning van de jeudgzorgketen echter onvermijdelijk.’

Alles naar één bestuurslaag zou een hoop problemen oplossen, menen de raden. Welke bestuurslaag dat is, zeggen ze niet expliciet. Ze willen niet vooruitlopen op de evaluatie van de Wet op de jeugdzorg. Dat hun voorkeur naar de gemeenten uitgaat, lijkt aannemelijk, aangezien ze in het advies tevens benadrukken dat gemeenten de tijd moeten krijgen om hun taak waar te maken.

De evaluatie van de Wet op de jeugdzorg wordt binnenkort verwacht. Eind deze maand is de deadline voor het onderzoeksbureau. Aan de hand van de evaluatie besluit Rouvoet of een stelselwijziging nodig is.

‘Bevel’ van de minister

Begin volgende week wordt bekend of de Amsterdamse en Rotterdamse stadsregio’s - die in die twee steden over de jeugdzorg gaan - een bestuurlijke aanwijzing aan hun broek krijgen. Dan gaat een brief naar de Tweede Kamer met daarin de laatste wachtlijstcijfers én een uitleg van de minister over de situatie in de twee steden.

Bij de vorige kwartaalcijfers bleek dat de wachtlijsten niet snel genoeg daalden. De minister dreigde daarom een bestuurlijke aanwijzing te geven, iets wat zeer zelden voorkomt. Beide steden lieten aan de minister weten wat ze doen tegen de wachtlijsten, en waarom er geen reden is voor een aanwijzing. Nu moet blijken of hij gevoelig is voor die argumenten.