Aantal onvervulde vacatures bij gemeenten loopt gestaag op

De positie van gemeenten op de arbeidsmarkt neemt dramatische vormen aan. Uit vorige week gepubliceerde cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek blijkt dat geen enkele andere overheidssector zo moeilijk mensen werft als gemeenten. Het aantal niet vervulde vacatures loopt gestaag op. Alleen in het onderwijs zijn meer vacatures, maar daar komen meer nieuwe medewerkers binnen dan dat er vacatures ontstaan.

Bij gemeenten is het omgekeerde het geval: het aantal nieuwe ambtenaren is kleiner dan het aantal nieuw ontstane vacatures. Het verschil bedroeg in het vierde kwartaal vorig jaar vierhonderd. Bij de andere overheidssectoren is de kloof tussen de vraag en het aanbod van personeel veel kleiner. Bij de rijksoverheid bijvoorbeeld, kwamen twaalfhonderd nieuwe medewerkers binnen in het vierde kwartaal van 2007, terwijl er slechts elfhonderd vacatures waren. In die periode ontstonden er negenhonderd vacatures. In ditzelfde kwartaal telden de gemeenten 4900 vacatures, waarvan er 3200 werden vervuld. Dat is een verslechtering ten opzichte van dezelfde periode in 2006 (3700 vacatures, 2500 vervuld). Het aantal niet vervulde vacatures breidde zich in een jaar tijd uit van twaalfhonderd tot zeventienhonderd.

De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) zoekt de oorzaak vooral in de gedeeltelijk mislukte cao-onderhandelingen van vorig jaar. Het lukte niet meer financiële ruimte voor hoogopgeleiden te scheppen. 'Wij wilden meer periodieken inbouwen in de hogere schalen', licht woordvoerster Asha Khoenkhoen toe. 'Maar dat is niet gelukt. Het is voor gemeenten sowieso al moeilijk hoogopgeleiden te werven.'

Doemscenario

In een beleidsplan van september 2006 waarschuwde het College voor Arbeidszaken (CvA) van de VNG al voor de vergrijzing die zou leiden tot leegloop en de moeite om jonge hoogopgeleide vervangers aan te trekken. In het beleidsplan 2007-2010 schreef het CvA dat er verder moest worden geïnvesteerd in de wervingskracht van gemeenten. Een van de antwoorden was een gedifferentieerde loonontwikkeling die zou voorzien in interessante arbeidsvoorwaarden voor de hoger opgeleiden. Andere instrumenten waren de verbeterde inzet van personeel en het behoud van goed personeel, aldus het beleidsplan. Het plan lijkt echter al te zijn mislukt voordat het de kans heeft gekregen zich te bewijzen. Van gedifferentieerde arbeidsvoorwaarden is niets terecht gekomen. 'De bonden liggen dwars', aldus Khoenkhoen van de VNG. 'Die willen ook meer ruimte in de lagere loonschalen. Maar in de lagere schalen bieden wij reeds een beter salaris dan de marktsector.'

Met andere voornemens is het beter gegaan, maar tot zichtbare resultaten hebben die niet geleid. Uit onderzoek in januari van InOverheid.nl blijkt dat een baan bij de overheid voor bijna één op de drie ambtenaren favoriet is, met andere woorden: ambtenaren op dit moment niet werkzaam bij een gemeente zouden daar best willen werken. Dat ze desalniettemin wegblijven ligt volgens arbeidsmarktdeskundigen echter niet aan de arbeidsvoorwaarden, maar aan het imago van gemeenten. Die verzuimen om samen op te trekken.

'Het probleem is dat er zo veel gemeenten zijn', zegt Yvette van de Vliet, commercieel directeur van Yer, wervingsbureau voor jonge hoogopgeleiden. 'Werkgevers moeten opvallen, maar dat doen gemeenten niet. Heel lang heb ik niet geweten dat zij een gezamenlijke vacaturesite hebben. Die wordt namelijk niet gepromoot. Gemeenten concentreren zich nog heel traditioneel op regionale arbeidsmarkten. Maar jongeren zoeken landelijk.'

Volgens Van de Vliet spelen de arbeidsvoorwaarden van gemeenten een ondergeschikte rol op de arbeidsmarkt. Jongeren krijgen in het bedrijfsleven bepaald niet beter betaald. 'Er zijn zeker kansen voor gemeenten, maar dan moeten zij wel hun krachten bundelen. 'Het rijk profileert zich als een eenheid. De website Werkenbijhetrijk.nl is een van de meest bezochte banensites. De banen bij het rijk zijn minder concreet dan elders, maar door ze te presenteren als maatschappelijk belangrijk en door ook aandacht te besteden aan worklifebalance, worden ze toch aantrekkelijk. Gemeenten leggen het hiertegen af.'