‘Zakgeld’ voor wie zwerfafval opruimt

Grote steden binden de strijd aan tegen zwerfafval. Er wordt druk geëxperimenteerd met strenge boetes, lespakketten en zelfs extra zakgeld.

In Amsterdam werkt stadsdeel Nieuw-West hard aan de bewustwording en gedragsverandering van de scholieren, zegt stadsdeelwethouder Erik Bobeldijk (SP). ‘Het is een belangrijke pijler onder de integrale aanpak van zwerfafval die wij voorstaan. We zetten scholen aan om broodjes in school te verkopen in plaats van dat leerlingen er een snoeproute op nahouden.’ Zo’n snoeproute is een soort Hans en Grietje-spoor van wikkels, flesjes, zakjes en drankenkartons tussen winkel en school.

Bewustwording
Inhoudelijk moeten educatieve lespakketten over bijvoorbeeld plastic soep bewustwording genereren. ‘We proberen ook ouders aan te spreken’, zegt Bobeldijk, ‘maar we denken dat kinderen op hun beurt de ouders opvoeden met de verhalen over afval waarmee ze thuiskomen. ‘Hopelijk worden daardoor plastic zakken minder naast de container geplaatst en meer erin.’ Dergelijke ‘bijplaatsingen’ vormen naast de direct op straat gekwakte verpakkingen een belangrijke bron van zwerfvuil in grote steden. Meeuwen, duiven, kraaien en ratten komen op de zakken af en pikken of vreten ze kapot waarna de inhoud over straat gaat zwerven. Deze bijplaatsingen zijn in alle grote steden een probleem. In Utrecht speuren handhavers naar namen en adressen door verkeerd aangeboden zakken open te maken en de inhoud te analyseren. ‘We achterhalen ook fout of illegaal aangeboden bedrijfsafval’, zegt Philip ter Laak van Stadswerken Utrecht. ‘Ligt er tegenover een sapjesbar kistenvol sinaasappelschillen, dan spreken de ondernemer er op aan.’

Pakkans
Voor zwerfafval is daarentegen een ‘heterdaadje’ nodig en dat is lastig, zegt Ter Laak. De pakkans is gering. Utrecht probeert mensen aan te sporen tot goed gedrag. ‘Hou dat park schoon, ook na je picknick. We delen daar zakken uit en zijn zichtbaar in de parken. Als mensen ons zien rondlopen en weten dat er zakken en prullenbakken zijn, is kans groter dat mensen afval netjes weggooien.’
In Rotterdam overlegt wethouder Joost Eerdmans (Leefbaar Rotterdam)van Veiligheid, handhaving en buitenruimte binnenkort met Minister Opstelten over verhoging van de zogeheten hufterboete. ‘Wij willen asociale overtredingen harder aanpakken’, zegt Eerdmans. ‘Wie een hele zak met McDonald’s-resten op straat leeggooit, kan rekenen op een pittig bedrag als geldboete.’

Offensief
Dit voorjaar komt Eerdmans met een ‘zwerfvuiloffensief’ voor Rotterdam. ‘De vuilnismannen van Stadsbeheer kennen de slechte straten op dit terrein uit hun hoofd. In die straten gaan stadswachten bij wijze van spreken achter de boom staan om overtreders lik op stuk te geven. We onderzoeken zakken en gaan ook met camera’s proberen te achterhalen wie dat zijn.’

Goed gedrag
Het offensief bestaat ook uit het belonen van burgers en scholieren voor goed gedrag. Veel wil Eerdmans er nog niet over zeggen, maar in Rotterdam-Noord is een zakgeldproject voor kinderen die op zaterdag zwerfvuil opruimen. In Kralingen organiseert een vrijwilligster gratis schaaklessen voor kinderen die hun buurt schoonhouden. En Eerdmans wil meer: ‘Ik wil dat burgers ondergrondse afvalcontainers adopteren en schoonhouden, in ruil voor privileges zoals voorrang bij grofvuil ophalen. We hebben al meer dan honderd adoptanten. Eén procent van mijn budget stop ik in het uitvoeren van goede ideeën van burgers.’

Lees het hele verhaal in Binnenlands Bestuur 1 (inlog)