‘In zeker opzicht beginnen we weer vanaf scratch’

Volgende week dinsdag, nadat ze zijn beëdigd, kunnen ze dan eindelijk hun ambtenaren ontmoeten op het nieuw gedoopte ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur: aankomend minister Femke Wiersma en staatssecretaris Jean Rummenie. De eerste zal met name gaan over het landbouwbeleid, de tweede over natuur en visserij.

Tijdens de hoorzitting maandagavond in de Tweede Kamer konden zij nog niet in detail treden, omdat zij eerst hun rijksambtenaren moeten spreken. Maar duidelijk is dat zij in hun natuurbeleid minder exclusief de nadruk willen leggen op de invloed van stikstofemissies, de uitkoop van boeren een kleiner onderdeel maken van het stikstofbeleid, het Europese verbod op pulsvisserij terug willen draaien, en boeren meer eigen beslisruimte willen geven om emissiedoelen te halen. 

Wel of geen zorgen

Aanvankelijk was ook Femke Wiersma, als landbouwgedeputeerde in Friesland, bezorgd over het feit dat het Transitiefonds, met 20 miljard euro tot 2035, in het hoofdlijnenakkoord werd geschrapt. Dat Transitiefonds had haar als provinciebestuurder langdurige zekerheid kunnen geven, bij het bereiken van de natuur-, water- en broeikasgasdoelen van het Nationaal Plan Landelijk Gebied (NPLG). Maar nu ze zelf bewindsvrouw wordt, kijkt ze er iets anders tegenaan.

‘Als ik kijk naar de financiële paragraaf’, zei ze maandagavond, ‘dan zie ik dat een deel van de middelen overeind blijft: er wordt vijf miljard vrijgemaakt voor innovatie en opkoop. Daarmee kan toch voor een deel van de doelen beleid gevormd en maatregelen genomen worden. Daarnaast zie ik dat op structurele basis 500 miljoen extra vrij wordt gemaakt voor agrarisch natuurbeheer.’

16 miljard euro

Stel dat volgende kabinetten hetzelfde geldbedrag vrijmaken, voegde ze toe, dan komen de investeringen opgeteld (inclusief wat stikstofminister Christianne van der Wal al uitgegeven heeft) in de buurt van wat het Transitiefonds behelsde. Daar komt nog bij dat rond de 16 miljard euro van het fonds geoormerkt was voor het uitkopen van boeren en grondafwaardering. Het nieuwe kabinet wil dat veel minder. Wel gaan de huidige opkoopregelingen - de lbv en lbv+ - door. ‘De boeren die zich daarvoor ingeschreven hebben vangen nu geen bot’, zei Wiersma.

Als ze volgende week dinsdag voor het eerst haar nieuwe kantoor aan de Bezuidenhoutseweg in Den Haag binnenkomt, wil Wiersma als eerste bezig met het Brusselse derogatie-dossier (doordat Nederland zijn uitzondering op het Europese mestbeleid verliest, lijken veel boeren in ernstige financiële problemen te komen) en met de ophoging van de rekenkundige ondergrens voor de modellering van stikstofdeposities op natuurgebieden. Met de stikstofruimte die deze ophoging geeft, wil ze de PAS-melders een natuurvergunning geven. Dat kan bijvoorbeeld met een ondergrens van 1 mol per hectare per jaar.

Kabinetskeuze

De laatste vijf jaar rekent Nederland met een ondergrens van 0,005 mol, een hoeveelheid die niet meetbaar is. Deze ondergrens heeft nooit een puur wetenschappelijke onderbouwing gehad. Namens de provincies kijkt momenteel een groep deskundigen naar wat wel een wetenschappelijk houdbare ondergrens kan zijn. Naar verluidt komen ze niet tot een consensus. Nadat hun eindrapport straks nog voor een juridische keuring langs de Raad van State is gegaan, zal het nieuwe kabinet waarschijnlijk zelf een keuze moeten maken.

Onder de streep wil Wiersma inzetten op emissiebeleid, en niet op depositiebeleid. In dat geval richt zij zich minder op een per boerderij of bouwproject berekende stikstofdepositie op een bepaald natuurgebied, maar op het kleiner maken van de algehele stikstofdeken die boven Nederland hangt. ‘In Friesland lieten onderzoeken die vorig jaar zijn opgeleverd zien dat ook een groot deel van de ammoniak de deken ingaat. Alle sectoren komen aan de lat te staan, en gaan vanuit de deken reduceren. Dat is volgens mij voor iedereen gelijk en rechtvaardiger.’

Vanaf ‘scratch’

Ook Rummenie beklemtoonde dat ‘stikstof’ te veel aandacht krijgt: ‘Wij zijn aan wetten gebonden, maar het roer gaat om. Wij verlaten de eendimensionale werkelijkheid van stikstof en zullen ook naar andere waarden kijken bij de gebiedsgerichte aanpak. Ik ben voorzichtig daar verdere informatie over te geven, want ik heb nog met niemand op het departement kunnen praten.’

NSC-Kamerlid Harm Holman vroeg Rummenie hoe hij aankijkt tegen de huidige staat van de Nederlandse natuur. ‘We gaan ieder natuurgebied bekijken aan de hand van meerdere indicatoren’, reageerde de voormalige landbouwattaché, die herhaaldelijk benadrukte dat veel mensen niet beseffen hoezeer het buitenland naar de Nederlandse landbouw opziet. ‘Daar zullen wij eerst een nulmeting voor moeten doen, en ik denk dat dat een heel ander licht op verschillende gebieden kan geven. U weet ook dat wij heel Nederland als gevoelig hebben aangewezen, wat in mijn ogen niet nodig was. In zeker opzicht beginnen we weer vanaf scratch.’