Weinig bijval voor het kraakverbod

Naast het strafbaar stellen van kraken, met gevangenisstraffen die kunnen oplopen tot bijna drie jaar, willen de partijen dat gemeenten voortaan makkelijker over leegstaande panden kunnen beschikken.

De plannen kunnen op weinig bijval rekenen in de grote steden, waar kraken als fenomeen het meest zichtbaar is. Amsterdam vraagt in een brief aan de Tweede Kamer namens de G4 om meer mogelijkheden om leegstand te bestrijden. De Amsterdamse wethouder Tjeerd Herrema (Volkshuisvesting, PvdA) opperde eigenaren die woningen en kantoorpanden leeg laten staan een flinke dwangsom of bestuurlijke boete op te kunnen leggen.

Ook een leegstandsheffing en het intrekken van de belastingaftrek op leegstaande gebouwen worden genoemd. In het nu voorliggende initiatiefwetsvoorstel is alleen een boete van 7.500 euro na zes maanden leegstand opgenomen. Een dwangsom volgt pas in een later stadium, als gemeenten uitgepraat zijn met de eigenaar over alternatieve bestemmingen.

Gemeenten moeten volgens het initiatiefwetsvoorstel wel gemakkelijker een leegstaand pand kunnen vorderen om het bijvoorbeeld te verhuren aan woningzoekenden. Ook dit middel viel eerder al niet in goede aarde bij de wethouders volkshuisvesting in de grote steden. Zij vinden dat ze daarmee te veel verantwoordelijkheden van de eigenaar overnemen. Van zware financiële sancties gaat volgens de G4 een grotere corrigerende werking uit.

CDA, VVD en CU zeggen met dit voorstel ook het geweld vanuit de kraakbeweging te willen aanpakken. Maar hoe groot is dat probleem eigenlijk? De vier grote steden die het meest met kraken te maken hebben spreken zich weliswaar uit tegen de excessen, maar liggen niet zodanig wakker van de kraakbeweging dat ze voor een kraakverbod pleiten. De huidige (straf)wetgeving biedt voldoende mogelijkheden om krakers die geweld gebruiken te vervolgen.

Slechts een klein deel van de gekraakte panden in een stad als Amsterdam moet met hulp van de mobiele eenheid ontruimd worden. Het geweld dat daarbij van krakerszijde wordt toegepast beperkt zich doorgaans tot het werpen van symbolische verfbommetjes. Het merendeel van de gekraakte woningen wordt stilletjes bewoond, met stille trom verlaten als er plannen voor zijn of na onderhandelingen met de gemeente in gebruik genomen als culturele broedplaats.

De VVD stelt in een toelichting op het wetsvoorstel dat kraken een ‘enorme schending van het eigendomsrecht’ vormt. Enige relativering lijkt hier op zijn plaats. Een pand mag pas na een jaar leegstand gekraakt worden en als de eigenaar concrete plannen heeft met zijn eigendom is een ontruimingsbevel doorgaans snel afgegeven. Ook bij minder duidelijke plannen en ontbrekende bouwvergunningen krijgt de eigenaar nogal eens het voordeel van de twijfel.

De opstellers van het initiatiefwetsvoorstel is er veel aan gelegen om de eigendomsrechten van pandeigenaren te beschermen en het vermeende geweld vanuit de kraakbeweging een halt toe te roepen. Of zij daarmee ook de belangen dienen van de gemeenten die het meest met leegstand en speculatie te maken hebben, valt echter te bezien.