Waterschap vraagt medicijngebruikers in zak te plassen

Medicijnenresten in het rioolwater vormen een steeds groter probleem voor de kwaliteit van het oppervlaktewater. Maar hoe haal je mensen die geneesmiddelen gebruiken over om in een plaszak te urineren? En is het effect daarvan vervolgens te meten?

Grip op geneesmiddelen

Het antwoord op onder meer deze vragen hoopt het Waterschap Groot Salland te vinden tijdens de proef ‘Grip op Geneesmiddelen in de Waterkringloop’, zoals die komende maand van start gaat. Eerdere experimenten richtten zich vooral op het zuiveren van medicijnresten uit het water, ditmaal kijkt het waterschap of het probleem letterlijk bij de bron kan worden aangepakt.

Geslachtsverandering van vissen

Het ministerie van Milieu vroeg eerder dit jaar in de Beleidsnota Drinkwater al aandacht voor de toenemende vervuiling van het water met medicijnresten en anticonceptiemiddelen. Uitgeplaste resten van bijvoorbeeld de pil komen in het riool en verstoren uiteindelijk de hormoonbalans in het oppervlaktewater. Bekendste gevolg is mogelijke geslachtsverandering van vissen.

Contrastvloeistof en ouderdomsdiabetes

‘Met behulp van het Deventer Ziekenhuis en mogelijk ook lokale apothekers worden inwoners die bepaalde medicijnen gebruiken benaderd of ze tijdelijk hun urine willen opvangen’, aldus projectleidster Charlotte van der Gun van Groot Salland. ‘Het gaat om twee groepen medicijngebruikers: mensen die een scan hebben laten maken en contrastvloeistof uitplassen en mogelijk ook om gebruikers van het ouderdoms-diabetesmedicijn metformine. Beide stoffen zijn natuurlijk voor de mensen zelf veilig, maar passeren de rioolwaterzuiveringen waardoor de resten in lage concentraties in het oppervlaktewater voorkomen.’

Plaszak kan in de grijze kliko

Als zij mee willen werken krijgen de mensen plaszakken mee naar huis. Een speciale gel in de zak zet de urine om in een vaste stof, waarna de zak in de grijze kliko kan. De plas wordt niet ingenomen, het gaat er alleen om dat het niet in het riool terecht komt.

‘Privacy niet in gevaar’

Het waterschap gaat niet zelf mogelijke deelnemers benaderen. Om de privacy van de mensen te waarborgen krijgen zij het verzoek van het ziekenhuis of hun apotheker. ‘Wij willen niet eens weten wie er meedoen. Alleen hoeveel deelnemers we hebben en dat ze allemaal in een zone van Deventer wonen die op de zelfde zuivering is aangesloten. Zelfs deze meta-data zullen we met niemand delen’, stelt Van der Gun potentiele deelnemers gerust.

Sociale wetenschappers ingehuurd

Stel dat anonieme patiënten inderdaad nog bereid zijn om deel te nemen, hoe krijg je dan later vrouwen die de pil gebruiken zover dat ze in een zak gaan plassen? Van der Gun: ‘Dat weten we (nog) niet. Dit gaat richting sociale wetenschap, als waterschap zijn we natuurlijk niet gespecialiseerd in het beïnvloeden van gedrag van mensen. Daarvoor hebben we dan ook specialisten ingehuurd.’

‘Het is sowieso niet de bedoeling dat mensen voor de rest van leven niet meer op de wc mogen plassen. Of je nu patiënt bent of de pil gebruikt, we zijn realistisch genoeg om te zien dat niemand dat zal willen. Maar het is nuttig om te testen onder welke omstandigheden de mensen willen meewerken en of het effect hiervan sowieso is te meten.’

Later zoeken naar permanente oplossing

Als dat zo is en de waterkwaliteit inderdaad verbetert dan zal worden gekeken of er een meer permanente manier is om de urine buiten het afvalwater te houden. ‘Eerst deze proef doen, dan zien we wel of en zo ja hoe we verder gaan. Zeker is dat zuiveren van medicijnen achteraf duur en lastig is. Dus alle beetjes helpen: wat de mensen er niet in plassen hoeven wij er niet uit te halen.'