Energieakkoord struikelt over verkokering ministeries

Het Energieakkoord ligt onder vuur. De resultaten blijven achter bij de ambitie. Windenergie op zee wordt gefrustreerd door onhandig manoeuvreren van de minister van EZ. Duurzame energieopwekking (zonnepanelen) in de gebouwde omgeving komt maar moeizaam van de grond door ingewikkelde voorwaarden voor salderen. Voorts beperkt het Woonakkoord het investerend vermogen van woningcorporaties. De Rijksdepartementen zijn teveel bezig met hun eigen agenda. Moet er geen Duurzame Energiecommissaris komen die de regie gaat nemen, zoals bij de aanpak van de waterveiligheid?

De doelstellingen van het Energieakkoord concurreren met andere doelstellingen van de overheid. De Rijksbegroting moet op orde. Het ministerie van Financiën gaat uit van een opbrengst van de energiebelasting van jaarlijks 5 miljard. Een te enthousiast gebruik van de salderingsregeling door woningeigenaren brengt die doelstelling in gevaar.

Voor huiseigenaren is het lonend om te investeren in zonnepanelen, mits er de mogelijkheid is om de geleverde elektriciteit aan het net te salderen met de energiebelasting. Provincies hebben revolverende fondsen beschikbaar gesteld, waardoor huiseigenaren een gunstige duurzaamheidslening kunnen sluiten. Alleen is de salderingsregeling niet gegarandeerd voor de gehele afschrijvingsperiode. Daarmee creëert de rijksoverheid onzekerheid bij huiseigenaren om te investeren.

Individuele huiseigenaren kunnen besluiten het risico te nemen, maar bij VVE’s is het lastig om collectief tot een besluit te komen. VVE’s kunnen als alternatief hun dak verhuren aan een derde partij, een ESCO, die zonnepanelen gaat plaatsen en beheren. Maar dan is de salderingsregeling niet toepassing, want een ESCO wordt aangemerkt als een producent van duurzame energie. VVE’s kunnen alleen salderen als er sprake is van een coöperatie van particulieren. Als één van de deelnemende partijen een ondernemer is, dan geldt de regeling weer niet. Deze ingewikkelde voorwaarden voor salderen belemmeren creatieve oplossingen om tot een sluitende businesscase te komen.

Enige realisme is overigens op zijn plaats. De gemeente Deventer heeft uitgerekend wat de doelstelling energieneutraal concreet betekent. Dan zijn er 5.000 voetbalvelden aan zonnepanelen nodig en ruimte voor 146 windturbines. Een groot deel van het buitengebied moet dan worden gebruikt voor de opwekking van duurzame energie. Dat is niet wat de gemeente wil. Zonder innovatie en een creatieve aanpak is maximaal 30% van de doelstelling energieneutraal haalbaar. Overigens komt 80% van het totale energieverbruik in Deventer voor rekening van enkele bedrijven. Die produceren grote hoeveelheden restwarmte. Restwarmte die niet door andere nabije bedrijven kan worden benut. Het temperatuurniveau is niet compatible of de restwarmte kan niet just-in-time worden geleverd. Andere toepassingsmogelijkheden worden verkend.

De sectorale aanpak van het Energieakkoord maakt dat bij gemeenten en andere lokale partijen de focus ligt bij projecten waarvoor subsidies of andere stimuleringsinstrumenten beschikbaar zijn. Daardoor worden kansrijke combinaties van duurzame energieopties over het hoofd gezien. Denk bijvoorbeeld aan mini-WKK in combinatie met smart grids en groen gas. Ook kleinschalige warmtenetten kunnen in bepaalde compact opgezette wijken kansrijk zijn. Op lokaal niveau zou er meer aandacht kunnen zijn voor het op elkaar afstemmen van verschillende energiesystemen (systeemintegratie), een aanpak die kan variëren per wijk/stadsdeel. Laat lokale partijen gezamenlijk hun plan maken om energieneutraliteit te organiseren en honoreer goede plannen. Dat zou getuigen van ‘good governance’.

Het Energieakkoord is niet opgezet als een integraal samenhangend programma, maar de uitvoering geschiedt langs verschillende sectorale domeinen. Er zijn teveel verschillende regelingen, waardoor er lokaal onvoldoende focus is voor kansrijke combinaties gebaseerd op systeemintegratie. Om echt stappen te zetten richting energieneutraal komt het aan op slimme, creatieve combinaties van energiesystemen. Minder kolencentrales is positief, maar een laag tarief voor de energiebelasting voor nieuwe kolencentrales is niet goed doordacht op zijn implicaties: minder ruimte voor salderingsregeling zonnepanelen. Waar blijft de DE-commissaris voor een daadkrachtige energieaanpak?  

Lees hier de eerdere columns van Peter van de Laak