Nog zeldzamer dan vlinders, wethouders biodiversiteit

Ze zijn in ons land op de vingers van één hand te tellen, wethouders biodiversiteit. De gemeente Ede heeft er een: Willemien Vreugdenhil. ‘Insecten zijn de hoeksteen van het ecosysteem’, zegt de CDA-wethouder.

Vreugdenhil (40) is één van ‘s lands zeldzame wethouders voor biodiversiteit. Ook in Ede is het een nieuwe post. Daarvoor hing de natuur er wat bij. Niet zo vreemd misschien als er je zoveel van hebt. Vreugdenhil: ‘In de vorige periode werd ik wethouder van het buitengebied. Daarin zaten vergunningen, handhaving, recreatie en toerisme, natuur, bosbeleid, landschap en agrarische zaken. Het was een verzameling van alles wat níet Ede stad was. Ede heeft al heel lang een identiteitscrisis: zijn we stad, dorp of allebei? Het buitengebied kwam in ieder geval op de laatste plaats.’

Stiekem
‘Willemientje’ van het CDA kreeg dus in 2014 bij de coalitieonderhandelingen het buitengebied in de schoenen geschoven. ‘Ik trof in het gemeentehuis een kleine Gideonsbende van ambtenaren die streed voor de natuur. Politiek en bestuurlijk was de natuur verweesd. Ik dacht in mijn onbezonnenheid: dat gaan we effe fixen! Ik trok de deksel van de pan, en toen ik erin keek dacht ik alleen maar: lieve help wat is hier allemaal aan de hand!?’ De gestage teruggang van de biodiversiteit was niet ‘effe te fixen’, maar de jonge CDA-wethouder begon er wél gestaag aan te sleuren. ‘We gingen stiekem aan de slag met het schrijven van het Programma Biodiversiteit. Het mocht geen bestuurdersdingetje worden, maar moest de bevolking inspireren en binnendringen in de organisatie. Na de verkiezingen van 2018 heb ik daarom bij de coalitiebesprekingen gevochten voor de portefeuille biodiversiteit.’

Bijrol
Ze koos ervoor om óók agrarische zaken, economie en bedrijventerreinen te bestieren. ‘Biodiversiteit staat niet op zichzelf. Je moet haar zien in combinatie met klimaataanpassing en de energie- en landbouwtransitie. Je trekt de angel uit de discussie als je begint met de basis van het leven: grond, water en insecten’, zegt ze. Insecten? ‘Ik hoor mensen zeggen: “Vroeger zat je voorruit onder, nu veeg je die paar insecten zo weg. Heerlijk.” Ze realiseren zich niet dat insecten de hoeksteen van het ecosysteem zijn. Uit een geruchtmakend onderzoek in Duitse natuurgebieden blijkt dat het percentage vliegende insecten tussen 1989 en 2016 met 75 procent is afgenomen. Alles past in elkaar. Vlinders, bijen, kevers, vliegen – ze spelen een hoofdrol in de kringloop van het leven. Wij spelen een bijrol en zonder insecten is die rol uitgespeeld.’

Vreugdenhil: ‘We moeten ons gezonde verstand gebruiken, zoals boeren dat honderd jaar geleden deden voordat we voor een appel en een ei eten wilden hebben en de boeren werden gedwongen tot schaalvergroting. Op een boerenerf was over alles nagedacht. De leilinden waren het zonnescherm, de grote eik was de bliksemafleider, de notenboom bij de fruitbomen de wespenvanger, langs de sloot stonden bomen om het dichtgroeien te voorkomen. We moeten met onze moderne inzichten terug naar de erfbeplanting van honderd jaar geleden.’

Landbouwtransitie
Dat inzicht heeft ertoe geleid dat ecologen in Ede heel dicht bij het planologische proces staan, zegt de wethouder. ‘Bij een ontwerp kijken we vooraf naar de natuur. Een voorbeeldje van dat natuur­inclusief ontwerpen is het ontwerp van een flat in het water, waar we nu mee bezig zijn. Als je niets doet, dan wordt de eerste verdieping van die flat een orgie van licht. Dat ziet er leuk uit ‘s avonds, totdat blijkt dat vleermuizen ertegenaan vliegen. Nou, dan is de ellende niet te overzien, want die zijn terecht beschermd. Je kunt de eerste verdieping óók inrichten als parkeergarage en blinderen. Geen dure compensatie, sterker, je hoeft niet eens een ontheffing aan te vragen want je verstoort die beesten niet. Dat doen meer gemeenten, bijzonder aan Ede is dat wij duurzaamheid, klimaatadaptatie, biodiversiteit en de energie-en landbouwtransities samenbrengen. De stadsecoloog stoot zijn neus niet meer in het gemeentehuis.’

Jehova’s
Vreugdenhil wil dat iedere Edenaar de vruchten plukt van het Programma Biodiversiteit. De gemeente verdeelt dit jaar 80.000 euro onder acht basisscholen die hun schoolplein willen ‘vergroenen’. ‘We geven beplantingsadviezen aan iedereen die daarom vraagt. We maken de abstracte biodiversiteit praktisch en behapbaar. Ik probeer de stadsecoloog ook een beetje à la de Jehova’s getuigen overal met zijn voet tussen de deur te krijgen. Veel tijd voor je tuin, weinig tijd? Wij passen het advies aan, maar wel zó dat de biodiversiteit terugkeert.’

Lees het volledige interview in Binnenlands Bestuur nr. 10 van deze week (inlog)