Vier sleutels moeten de grutto redden

Het gaat niet goed met de grutto. Een nieuw aanvalsplan moet onze nationale vogel gaan redden. Dat vereist betere samenwerking tussen het rijk en de zeven ‘grutto-provincies’. ‘De grutto kan een mooie proef worden en een voorbeeld vormen.’

Walhalla

‘Wat een heerlijk geluid, hè’, zegt Celine Roodhart. Op deze zonovergoten lentedag stuurt de weidevogelexpert van Vogelbescherming Nederland haar elektrische auto door het Eemland. Het kleipakket op de veenlaag langs de rivier de Eem geldt als een walhalla voor weidevogels, de grutto voorop. Niet alleen heeft Natuurmonumenten 350 hectare weide­vogelreservaat in bezit en nog eens 100 hectare in beheer, ook werkt een honderdtal boeren in de schil rond het langgerekte reservaat mee.

Schaalgrootte

​​​Wat maakt Eemland – en verderop Arkemheen (bij Nijkerk) en de Ronde Hoep  (onder Amsterdam)  – tot een succes? ‘Het belangrijkste’, antwoordt vader Roodhart, ‘is dat de neuzen dezelfde kant op staan en dat we als natuurbeschermers met boeren en ook de gemeente ervoor gaan om samen de schaalgrootte te maken die de grutto nodig heeft.’

Onderspit

Want de vogel delft het onderspit in vaak veel te kleine weidevogelgebieden met toenemende claims van boeren met hun intensieve landbouw, gemeenten met uitbreidingsplannen voor woningen en windmolens en recreanten die sinds corona massaal en gretig de buitenruimte opzoeken. ‘De grutto is een veeleisende pietlut, die zich pas veilig voelt bij openheid en rust, met voldoende voedsel en water’, vat Celine's vader Jan Roodhart samen, terreinbeheerder bij Natuurmonumenten. 

Duur vogeltje

Liefst 85 procent van de grutto’s wereldwijd broedt in Nederland. Ondanks alle beschermingsplannen en ruimhartige subsidies neemt het aantal broedparen al jaren af. In 1970 telden vogelbeschermers nog 140.000 broedparen, zonder beleid en zonder subsidie. In 2000 waren er nog 60.000 paartjes die 4,2 miljoen euro aan ‘agrarisch natuurbeheer’-subsidie kostten en in 2020 slokten 30.000 broedparen 33,4 miljoen euro op aan geld voor agrarisch natuur- en landschapsbeheer. Een duur vogeltje, becijferde de Algemene Reken­kamer nog in december vorig jaar.

Inspiratiebron

De aanpak in Eemland is een inspiratiebron voor Pieter Winsemius, die samen met de Friese Milieufederatie, It Fryske Gea en Vogelbescherming Nederland in november 2020 het initiatief nam met  het Aanvalsplan Grutto. Het plan beoogt 34 gebieden van duizend hectare elk aan te wijzen als grutto ‘kansgebied’ waar speciale regels gelden. ‘Want de grutto gaat niet achteruit in gebieden waar boeren en natuurbeschermers samenwerken in grote aaneengesloten gebieden’, valt hij Roodhart bij. ‘Je hebt de boeren nodig. Werk je alleen in natuurreservaten, dan kom je er niet. Die zijn te klein. Ook daar gaat de grutto achteruit’, meent Winsemius.

Vier sleutels

Hij sprak indertijd met biologen, politicologen en agronomen en trof een opmerkelijke consensus aan. ‘Er zijn vier sleutels voor succes’, zegt de voormalig milieu­minister en ook oud-voorzitter van Natuurmonumenten. ‘Naast een groot aaneengesloten gebied – we denken aan duizend hectare – moet er sprake zijn van een hoog waterpeil, actieve predatiebeheer en een verzwaard agrarisch beheer.’

Sluitend beleid

Het schort volgens Winsemius vooral aan regie en beleidsvorming. ‘Het zal niet meevallen om met de zeven grutto-provincies tot sluitend beleid te komen. Het zou beter zijn om op het niveau van het rijk de provincies wat meer bij de hand te nemen. Niet om de baas te spelen, maar om actief te coördineren. Dat zal werken voor de grutto, maar er wachten nog veel meer grotere dossiers zoals stikstof en de landbouw, woningbouw en ruimtelijke ordening.’

Mooie proef

Dit voorjaar start het Aanvalsplan Grutto al op dertien plekken in zeven provincies. Dossiers kunnen met elkaar meeliften, zoals weidevogelbeheer, CO2-vastlegging in veenweidegebied, tegengaan van verdroging, verzilting en verzakking. ‘De grutto kan ook een mooie proef worden en een voorbeeld vormen’, zegt Winsemius. ‘We zullen ook zien dat we één euro wel drie keer kunnen uitgeven, voor drie doelen.’