Voormalige groeikernen vragen aandacht voor hun problemen

Als voorlopig hoogtepunt van hun lobby bij de rijksoverheid presenteerden zeven voormalige groeikernen, onder leiding van Zoetermeer, woensdag een noodklok luidend onderzoeksrapport over de staat van hun gemeenten. Dat gebeurde in perscentrum Nieuwspoort in Den Haag. Minister Mona Keijzer van Volkshuisvesting nam het rapport ‘Zorgen voor New Towns’ in ontvangst.

Daarbij zei ze meteen: ‘Ik moet heel eerlijk zijn, dit kabinet heeft geen geld opzij gezet voor de New Towns. Een volgend kabinet kan daarin een keuze maken.’

Van dorp naar groeikern

Het rapport kwam tot stand in opdracht van de New Town Alliantie, een samenwerking die een paar jaar geleden ontstond tussen de zeven voormalige groeikernen Almere, Capelle aan den IJssel, Helmond, Lelystad, Nieuwegein, Nissewaard, Purmerend en Zoetermeer.

Het verhaal van Zoetermeer is illustratief: in 1962 betrof het een dorp van 10.000 inwoners dat aangewezen werd als een overloopgebied voor de met hoge woningnood kampende stad Den Haag. Daarom mocht het dorp in korte tijd exponentieel groeien, met het gevolg dat het nu om een stad van 130.000 inwoners gaat. Andere groeikernen (in totaal zestien) moesten vanaf de jaren zestig en zeventig de krapte opvangen van steden als Amsterdam, Rotterdam en Utrecht.

Geen riolering

Bij de presentatie van het rapport herinnerde de burgemeester van de gemeente Nissewaard, oud-VVD-Kamerlid Foort van Oosten, eraan dat de stad Spijkenisse begin jaren vijftig zelfs nog geen riolering had, maar nu ruim 70.000 inwoners heeft. ‘Je ziet de kwetsbaarheid toenemen in mijn eigen stad, net als de vraagstukken rondom leefbaarheid en veiligheid. Ik maak me er een beetje kwaad over dat jonge mensen in mijn eigen stad daardoor minder kansen krijgen dan op andere plekken in Nederland. Daarom maken wij allemaal een vuist: wij willen geen nieuwe aandachtswijken van de toekomst worden.’

Selectieve migratie

De alliantie wil erkenning van de problematiek in de voormalige groeikernen, waaronder een groeiend aandeel lagere inkomens, een gebrek aan voorzieningen, lage sociale cohesie, een algeheel lage woonaantrekkelijkheid en een bovengemiddelde armoede. Volgens electoraal geograaf Josse de Voogd, ook aanwezig bij de presentatie, wonen in de new towns relatief veel mensen die op partijen stemmen ‘waarvan we weten dat de kiezers gemiddeld pessimistischer zijn over hun leven en over waar het met de samenleving naar toe gaat’. Veel inwoners komen in de voormalige groeikernen terecht omdat ze de nabije grotere stad niet meer kunnen betalen. Dit wordt ‘selectieve migratie’ genoemd.

Investeringen?

Het rapport, dat is opgesteld door het Verwey-Jonker Instituut, Platform 31 en Bureau Louter, roept het rijk op om te kijken naar de mogelijkheid van een ‘apart investeringsprogramma New Town’. Of zoals burgemeester Foort van Oosten het formuleerde: uiteindelijk komt het ‘plat aan op een zak geld die van het rijk afkomstig moet zijn, maar waar wij als gemeenten ook aan hebben bij te dragen, evenals partners om ons heen, zoals onderwijs, en ondernemers’.

Maar minister Keijzer verwees voor financiering dus door naar een volgend kabinet. Dat had de alliantie waarschijnlijk wel verwacht. Ze stuurde al vergeefs een lobbybrief, kort na de presentatie van het Hoofdlijnenakkoord in mei, naar de toen onderhandelende partijen met oog op het nog ongeschreven regeerakkoord. 

Praat jezelf niet de put in

Keijzer wilde woensdag als minister bovendien niet te makkelijk meegaan in de kritische toon van het rapport, waarbij ze putte uit haar tijd als zorgwethouder in voormalige groeikern Purmerend. ‘Praat jezelf de put niet in. Als je zegt dat het allemaal heel moeilijk en zwaar is, bevestig je een beeld dat misschien wel bestaat maar dat niet terecht is voor het complete beeld van al die steden. Wat ik mij gerealiseerd heb, toen ik wethouder werd in Purmerend, is dat er in tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt er wél sociale cohesie is. In elke wijk zijn mensen die de gemeenschap willen dragen. Het is niet alleen maar kommer en kwel.’