Italië zet in op afkoeling oververhitte steden

In de zinderend hete steden van Italië moeten ruim 8 miljoen inwoners in de zomermaanden temperaturen van 40 graden zien te verdragen. Dat in 2050 naar verwachting 70 procent van de Italiaanse bevolking in de stad woont, maakt de noodzaak om de metropolen af te koelen alleen maar groter.

Doden

Italië is volgens een studie gepubliceerd in Nature Medicine het heetste land in Europa. De temperaturen liggen er 2,28 graden Celsius boven het historisch gemiddelde. De tol? Naar schatting 18.000 hittedoden in de zomer van 2022. En de hitte blijft stijgen, met in juli 2023 opnieuw meer dan 500 doden onder ouderen in de Midden-en Zuid-Italiaanse steden — een stijging van 9 procent ten opzichte van de verwachtingen. Bovenaan de warmtekaart staat Bari met maximum temperaturen van 44,9 graden, gevolgd door Napels (43,5) en Rome (43,2). Maar ook het relatief noordelijk gelegen Milaan nadert inmiddels de 40-gradengrens.

Fytopolis

De steden moeten volgens botanicus Stefano Mancuso van de universiteit van Florence veranderen in zogeheten fytopolissen, plaatsen waar de relatie tussen planten en dieren de harmonieuze relatie benadert die we in de natuur vinden: 86,7 procent planten versus 0,3 procent dieren (inclusief mensen). ‘We moeten minstens 10 procent van het asfalt vervangen door ‘straten met bomen’, dat wil zeggen, nieuwe wegen die ontworpen zijn voor mensen, fietsen en skates, niet voor auto’s. En dan een omgeving creëren die bevorderlijk is voor het milieu. En dan een omgeving creëren die bevorderlijk is voor de groei van planten. Bomen moeten niet worden beschouwd als de verantwoordelijkheid van milieuafdelingen, maar van gezondheids- en volksgezondheidsafdelingen, omdat de gezondheid van bomen ook de gezondheid van mensen is.’

Napels

In dit veranderende perspectief voor steden ondersteunt het European Urban Initiative (EUI), gefinancierd door de Europese Unie, stedelijke gebieden met innovatieve acties. Inmiddels hebben zich 112 steden uit de lidstaten ervoor aangemeld.

Zo is Napels van plan om de pijnbomen die in 2018 ten prooi vielen aan stormen en ziektes te vervangen door esdoorns, platanen en steeneiken langs enkele grote straten. De focus ligt op biodiversiteit, zodat als een ziekte één soort aantast, niet de hele rij bomen wordt aangetast. ‘Deze herontwikkelingsoperatie wordt uitgevoerd dankzij geld van het coronaherstelfonds en het Europees Cohesiefonds, maar ook dankzij de hulp van particulieren die het groen onderhouden. Het idee is om in de toekomst een groene gordel te creëren tussen de zee en de heuvels, die alle parken van de stad met elkaar verbindt’, verklaart Paolo Mancuso, adviseur ecologische overgang van Napels.

Om de sterke verstedelijking van de stad en de overvolle wegen tegen te gaan, heeft Napels net vier nieuwe stations van metrolijn 6 in gebruik genomen, die een grote buitenwijk verbindt met het stadscentrum en de haven. Er zijn nieuwe treinen gepland die ruim 7.000 passagiers per uur en per richting kunnen.

Stedelijk groen

In Milaan is slechts 13,8 procent van de stad groen. Teer en beton hebben er de afgelopen decennia de plaats ingenomen van gazons en bloemen, maar de stijgende temperaturen vragen om nieuw mitigatie- en adaptatiebeleid, en het planten van bomen is daar een cruciaal onderdeel van. ‘We voeren verschillende acties uit om Milaan te beschaduwen en af te koelen; bijvoorbeeld door middel van bestratingswerkzaamheden om de afwatering te vergroten en asfalt te verwijderen’, zegt gemeenteraadslid Elena Grandi. ‘Fundamenteel zijn dan ook de nieuwe aanplantingen: tijdens het afgelopen landbouwseizoen zijn er meer dan 20.000 aanplantingen geweest, waaronder bomen en struiken. En vanaf november, mede dankzij de inzamelingsactie ‘Milaan voor bomen’, zullen we de bijna 5.000 planten herplanten die tijdens de verschrikkelijke storm die Milaan vorig jaar trof, zijn omgehakt.’

Groene eilanden

Een van de tot de verbeelding sprekende projecten is het omvormen van enkele belangrijke toegangswegen tot ‘groene’ eilanden: meer dan 7.000 nieuwe planten zullen worden geplant aan de randen van Milaan. Voor het eerst in Italië wordt er op een nieuwe manier naar deze gebieden gekeken: niet langer kale en ongebruikte ruimtes, maar actieve groene longen, die de luchtkwaliteit verbeteren en het milieu beschermen.

Armani

Tegelijk veranderen de belangrijkste verkeersaders van de stad in groene omgevingen. Dat is het speerpunt van Milan Green Circle, het nieuwe stedelijke ‘renaturalisatie’-initiatief dat wordt gerealiseerd dankzij de bijdrage van modeontwerper Giorgio Armani. Vanaf volgend najaar zullen langs de ongeveer 40 kilometer van de route van de trolleybuslijn 90/91 350 nieuwe bomen en meer dan 60.000 struiken en vaste planten worden geplant om een groene binnenring te creëren.

Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 16  van deze week. (inlog)