‘Veiligste bouwwerk van Nederland’

Retour Bos en Lommer

 

Woningen, winkels en kantoren op het Amsterdamse Bos en Lommerplein werden in juli 2006 met spoed ontruimd wegens ernstige bouwfouten in de onderliggende parkeergarage. Winkels waren ruim een half jaar gesloten, bewoners moesten maanden elders bivakkeren. Onderzoek wees uit dat het toezicht op de bouw faalde.

 

Harde wind en stortbuien zijn geen ideale marktomstandigheden. Zeker niet op het Amsterdamse Bos en Lommerplein. Door zijn verhoogde ligging en verschillende toegangspoorten zijn marktkramen een makkelijke prooi voor windvlagen. Marktkooplui proberen op de verregende marktdag hun waar tegen de elementen te beschermen. Het kopend publiek, toch al niet talrijk in de zomervakantie, laat het afweten.

 

‘Een redelijk goede markt’, zo omschrijft marktkoopman Frans Belgers zuinigjes de Bos en Lommermarkt, die vijf dagen per week open is. ‘Veel allochtone koopjesjagers en lage prijzen.’ De 61-jarige Belgers had eigenlijk niet meer op de markt willen staan. Maar de verhuizingen van de markt de laatste jaren hebben hem veel geld gekost. Dus moet hij gewoon door tot zijn 65e. ‘De beste markt was op het oude Bos en Lommerplein, op straatniveau. In 2004 zijn we naar het nieuwe plein gegaan, en toen kwam die ontruiming en zijn we weer een paar keer verhuisd. Dat is slecht voor een markt, de loop raakt eruit.’

 

Tijdens de perikelen rond de ontruiming kreeg Belgers zijn tweede hartinfarct. Dat kon er nog wel bij, naast het omzetverlies dat hij op ruim drie ton schat. De schadevergoeding van een paar honderd euro die de gemeente aanbood, is hij niet eens gaan ophalen.

 

Zwak

 

Op 11 juli 2006 liet burgemeester Job Cohen het Bos en Lommerplein ontruimen nadat fouten waren ontdekt in de betonnen wapening van het plein, dat is gebouwd bovenop een parkeergarage en wordt omringd door winkels met daarboven woningen. Dat er iets mis was met de constructie was al in februari van dat jaar gebleken, toen een vrachtwagen door het plein zakte. In juli werden de bewoners van alle 96 koopappartementen geëvacueerd, eerst naar hotels en later naar vervangende woningen. De winkels gingen dicht en de markt werd verplaatst.

 

Gemeente en stadsdeel gingen samen met de bouwer op zoek naar de zwakheden in de constructie, die vervolgens op vierhonderd punten hersteld moest worden. Vlak voor de Kerst, na bijna een half jaar elders bivakkeren, konden de bewoners terug in hun woning. De winkeliers moesten tot februari 2007 wachten.

 

Voorschotten

 

Op het Bos en Lommerplein is voor de argeloze bezoeker niets meer te zien van de werkzaamheden die in 2006 plaatsvonden. Slechts een bouwkundige zal het opvallen dat hier en daar extra stalen balken en steunpilaren zijn aangebracht en dat de ene kolom in de parkeergarage dikker is dan een andere. Bij bewoners en winkeliers ligt de ontruiming van het plein en de gedwongen verhuizing nog altijd vers in het geheugen, maar zonder veel emotie.

 

Er heerst tevredenheid over hoe de gemeente Amsterdam, stadsdeel Bos en Lommer, bouwer Hillen & Roosen, ontwikkelaar Multivastgoed en commercieel vastgoedeigenaar Fortis de zaak hebben afgehandeld. ‘Iedereen heeft zich redelijk aan de afspraken gehouden’, vindt Roel van ’t Hof, eigenaar van het Grand Café aan het plein. ‘De schadevergoeding is keurig geregeld, ik denk niet dat de ontruiming me geld heeft gekost. Ik was vooral blij verrast over de opstelling van de gemeente. Die kwam snel met voorschotten over de brug.’

 

Aan de overkant van het café toont Talip Erciyes, samen met zijn broer eigenaar van snackbar Pittstop, zich ook positief. ‘Het heeft lang geduurd, maar het is allemaal goed afgerond.’ Voor de broers Erciyes kwam de ontruiming wel erg ongelegen. Ze hadden de snackbar pas tien dagen tevoren overgenomen en zaten ineens met een forse lening en geen inkomsten. ‘Maar we hadden alles goed op papier staan en we hebben ons open en eerlijk naar de gemeente opgesteld. Dat heeft ertoe bijgedragen dat we een correcte schadevergoeding hebben gekregen.’

 

Bilan Tunc, voorzitter van de Vereniging van Eigenaren, kan zich de snikhete zomer van de ontruiming nog goed herinneren. ‘Het was heel vervelend dat je bijna een half jaar uit je woning moest, maar het heeft er wel toe geleid dat buren elkaar goed hebben leren kennen. Tijdens het verblijf in het hotel, direct na de ontruiming, heerste er een soort campinggevoel.’ Ook Tunc toont zich tevreden over de afhandeling. ‘De gemeente heeft het uitstekend opgepakt en de aannemer heeft echt zijn best gedaan.’ Dat Tunc toch gaat verhuizen, heeft dan ook niets te maken met de vrees voor bouwkundige gebreken. ‘We gaan aan de overkant wonen. Daar zijn de flats net wat groter en mooier.’

 

Tuncs voorganger als VVE-voorzitter, Douwe van Riet, woont ook nog steeds in het complex. Hij had onlangs met andere oud-bestuursleden van de VVE een barbecue, precies twee jaar na de ontruiming. ‘Ik had na de ontruiming een dagtaak aan dat voorzitterschap. Overleggen met de eigenaren en alle betrokken partijen, de media te woord staan. Als eigenaar maak je zoiets liever niet mee, maar als bestuurder van de VVE kijk ik met voldoening terug op die tijd. Ik heb er veel van geleerd. En ik woon hier nog steeds geweldig. Volgens mij is dit nu het veiligste bouwwerk van Nederland.’

 

Al snel na de ontruiming werd voor de woningeigenaren en winkeliers een schaderegeling getroffen. Bewoners kregen van de gemeente gratis vervangende woonruimte en daarnaast twintig euro per persoon per dag zolang ze niet in hun eigen woning konden. Na de terugverhuizing kregen ze een schadevergoeding van minimaal vijfduizend euro. Sommige bewoners, die een bedrijf aan huis hadden, kregen meer.

 

Met bouwer Hillen & Roosen werd bovendien een terugkoopregeling afgesproken. Eigenaren die geen vertrouwen meer hadden in hun huis, konden het tegen marktwaarde aan de bouwer terugverkopen. De winkeliers kregen van de gemeente een schadevergoeding die minimaal 1200 euro per maand bedroeg, maar hoger werd als de kosten aantoonbaar hoger waren. Van Fortis, de eigenaar van de panden, kregen de winkeliers eveneens een schadevergoeding. Momenteel is volgens Fortis met alle winkeliers op één na de zaak afgehandeld.

 

Terugkoop

 

De gemeente Amsterdam nam in eerste instantie alle kosten van de ontruiming voor zijn rekening. Die liepen op tot bijna negen miljoen euro, inclusief een bijdrage van twee miljoen euro aan het stadsdeel Bos en Lommer, dat zelf 2,6 miljoen euro kwijt was aan de affaire. Vorig jaar nam Amsterdam ook nog een belastingvordering van 40.000 euro voor zijn rekening die de bewoners hadden gekregen voor de dagvergoeding die de gemeente had betaald.

 

De gemeente heeft een deel van de schade verhaald op de bouwers. De uiteindelijke afrekening moet nog door de gemeenteraad worden besproken, maar duidelijk is wel dat bouwer en ontwikkelaar beduidend minder dan negen miljoen aan de gemeente betalen. Hillen & Roosen, Multivastgoed en Fortis hebben zelf ook forse kosten gehad aan schadevergoeding en herstel van de betonconstructie. De totale schadepost voor alle partijen zou zo’n 25 miljoen euro bedragen.

 

Tot nu toe hebben 21 eigenaren gebruikgemaakt van de terugkoopregeling die loopt tot december volgend jaar, precies drie jaar nadat de bewoners zijn teruggekeerd. Opvallend is dat een handjevol eigenaren verhuist naar het nieuwe appartementencomplex dat Hillen & Roosen bouwt aan de overkant van de Bos en Lommerweg. ‘Ik verwacht niet dat nog veel eigenaren gebruik zullen maken van de terugkoopregeling, maar de optie blijft bestaan tot eind 2009’, zegt Pieter Wassenaar, directeur van het ontwikkelbedrijf van Hillen & Roosen. Naast de terugkoopregeling loopt voor Hillen & Roosen nog de afbetalingsregeling van de schadevergoeding aan de gemeente Amsterdam.

 

‘Het moge duidelijk zijn dat het Bos en Lommerplein voor ons geen winstgevend project is. Maar we hebben er bewust voor gekozen om de schade voor bewoners en gebruikers tot een minimum te beperken. We hebben ons niet achter advocaten verscholen. Er lopen ook geen juridische procedures meer.’ Hillen & Roosen heeft na de Bos en Lommerpleinaffaire een aantal zaken in de eigen werkwijze aangepast. Er is een honderd-procentcontrole ingevoerd op de wapening van betonconstructies. Wassenaar: ‘En we beginnen niet snel meer projecten met twee architecten en twee constructeurs, zoals bij het Bos en Lommerplein.’

 

Fouten

 

De onderzoekscommissie-De Boer constateerde dat gemeente en stadsdeel bij de bouw van het Bos en Lommerplein fouten hebben gemaakt in vergunningverlening en bouwtoezicht. De gemeente Amsterdam heeft de aanbevelingen van de commissie verwerkt in het nieuwe Handhavingsbeleid Bouw en Woningtoezicht. Zo is in onder meer de wijze van toezicht gestandaardiseerd en zijn ambtenaren op bijscholingscursus gestuurd. Ook bij het stadsdeel Bos en Lommer is het een en ander veranderd.

 

‘Vergunningverlening en toezicht zijn nu van elkaar gescheiden, bij de bouw van het Bos en Lommerplein liep dat te veel door elkaar heen,’ aldus Jan Kenter, hoofd van de afdeling bouw- en woningtoezicht van Bos en Lommer. ‘We hebben nu zes fte’s voor handhaving in plaats van twee en we zijn bezig met digitalisering van ons bouwarchief. Bovendien hebben we een protocol voor de toezichthouder bij bouwprojecten en komen we vaker op de bouwplaats.’

 

Van dat laatste heeft Pieter Wassenaar van Hillen & Roosen, dat nu tegenover het Bos en Lommerplein aan het bouwen is, nog weinig gemerkt. ‘We zien niet vaker toezichthouders op de bouwplaats, ook al nodigen we ze uit bij belangrijke momenten, bijvoorbeeld als het beton wordt gestort.’ Jan Kenter herkent dat beeld niet, ook al is de bezetting van zijn afdeling nog niet optimaal. ‘We hebben op papier zes fte’s, maar we zitten met twee vacatures. Mede vanwege de personele krapte krijgt het toezicht voorrang. Er vindt regelmatig inspectie plaats. Als het nodig is, wordt het werk stilgelegd en worden afgekeurde onderdelen gesloopt.’

 

Nog niet alles loopt soepel op het Bos en Lommerplein. De gaten voor de verankering van de marktkramen zitten op de verkeerde plek, tegels liggen los. Het plein kan de hoge verwachtingen als aanjager van de gentrification, de opwaardering van de buurt, niet helemaal waarmaken. De bedrijfsleider van het Grand Café klaagt over achterblijvende omzetten. Maar die zaken staan los van de ontruiming, stelt stadsdeelsecretaris Sonja Pol. ‘We bekijken hoe we het plein kunnen verbeteren. We verwachten dat het winkelgebied aantrekkelijker wordt als de nieuwbouw aan de overkant gereed is. Maar aan het plein mankeert niets. Alle winkels zijn bezet en de markt loopt goed.’

 

Voor het stadsdeel is de ontruimingszaak nog niet helemaal afgesloten. Het functioneren van het stadsdeel tijdens de crisis moet nog worden besproken. Pol: ‘Onze eigen evaluatie is bijna afgerond.’