Transformeren binnensteden vaak beperkt en eenzijdig

‘In veel steden en dorpen komt het transformeren tot nu toe moeizaam van de grond en zijn er nog maar beperkt en nog vrij eenzijdig nieuwe functies gerealiseerd.’ Dat schrijven VNG en Platform31 in Bouwen aan het economisch herstel van binnensteden.

Versnipperd vastgoedeigendom

Het rapport noemt verschillende oorzaken. ‘Tegengestelde belangen en versnipperd vastgoedeigendom maken het lastig om de puzzel te leggen’, is een van de oorzaken. Een andere oorzaak is dat binnenstedelijke transformatie duur is en gemeenten kennis en kunde ontberen. Verder is het vooral voor krimpgebieden lastig dat er weinig alternatieve functies zijn voor de winkels.

Creatieve broedplaats

Dat binnensteden minder winkelend publiek trekken en de leegstand van panden toeneemt is geen nieuws. De leegloop van de binnenstad, veroorzaakt doordat de consument zijn spullen online koopt, is echter versneld door corona. Gemeenten vragen zich nu af hoe ze de binnenstad ‘als ontmoetingsplek en creatieve broedplaats’ kunnen veiligstellen. Winkelgebieden moeten compacter, winkels zullen plaatsmaken voor andere functies, zoals cultuur, wonen, ambachtelijke maakindustrie.

Lokaal gunnen

Met die opdracht zijn ze overigens al begonnen. ‘Een derde van de gemeente(n) heeft in de afgelopen maanden haar economische team opgewaardeerd’, valt in het rapport te lezen. In coronatijd zijn ondernemers en gemeenten ‘dichter bij elkaar gekomen.’ Veel gemeenten zijn ondernemers tegemoet gekomen met onder andere terrasverruiming, stimuleren lokaal inkopen, lokaal gunnen van opdrachten, terugbetalen leges van afgezegde evenementen en tijdelijk gedogen van activiteiten.

Stedelijke kavelruil

Het rapport onderscheidt enerzijds harde sturing met juridische en financiële instrumenten, bijvoorbeeld het wegbestemmen van winkelfuncties en stedelijke kavelruil. Anderzijds kunnen gemeenten gebruikmaken van zachte sturing, waarbij het vooral om relatie en communicatie gaat. ‘Denk aan inloopuren, co-creatiesessies of community designing.’

Laaghangend fruit

De samenwerking tussen gemeenten, ondernemers en vastgoedeigenaren blijft tot nu toe hangen in het plukken van laaghangend fruit. Er is meer ‘zachte sturing met name op het vlak van verbinden’, nodig, maar ook harde sturing en structurele investeringen. ‘Voor de ontwikkeling en herstructurering van de Nederlandse binnensteden zijn uiteindelijk miljarden nodig.’

Sectoraal aangevlogen

Het rapport somt een reeks tips op voor gemeenten. Zo zouden ze ondernemers digitaal vaardiger kunnen maken, zodat zij beter kunnen profiteren van de groei van online aankopen. Verder wordt de aanpak van de binnensteden momenteel ‘erg sectoraal aangevlogen’. Terugdringen van leegstand en voorkomen van faillissementen zijn leidend. Gemeenten moeten, aldus het rapport, meer kijken naar de kansen die er zijn voor circulair ondernemen, vergroening en klimaatadaptief bouwen.