Asbestdaken saneren? Samen optrekken met bewoners!

Een overvloed aan asbest op daken in je gemeente is niet iets om trots op te zijn. Asbest is gevaarlijk en alle asbestdaken moeten weg. Alles op kosten van de eigenaar. De gemeente Lelystad staat particuliere woningeigenaren succesvol bij in dit moeilijke en vaak kostbare proces, dat soms ook weerstand oproept.

---

De gemeente Lelystad geeft inwoners die hun asbestdak willen opknappen een steuntje in de rug. Woningeigenaren die asbest willen laten verwijderen en vervangen kunnen een Stimuleringslening, Verzilverlening of Maatwerklening aanvragen.

---

In totaal gaat het in Lelystad om 1100 panden, voornamelijk gebouwd in de ‘bloeitijd’ van de asbest, in de jaren 60 en 70. Een deel daarvan zijn woningen in corporatiebezit of van particuliere verhuurders. Maar er zijn ook particuliere woningeigenaren met asbestdaken en daar richt de gemeente zich specifiek op. Samen met het Stimuleringsfonds Volkshuisvesting Nederlandse gemeenten (SVn) zijn een aantal regelingen in het leven geroepen die voor particulieren asbestsanering financieel mogelijk maakt.

Rijtje woningen in één keer saneren

“Het is te eenvoudig om als gemeente het asbestprobleem helemaal op het bord van de particuliere huiseigenaar te schuiven”, zegt SP-wethouder John van den Heuvel (financiën, handhaving). “Zeker ook omdat het vaak om projectmatige bouw gaat met meerdere particuliere woningen, waarvan de daken in elkaar overlopen. Om kosten te besparen moet zo’n rijtje woningen het liefst in één keer worden gesaneerd.”

Dat is een hele opgave. Hoe heeft u dat aangepakt?

“In of op elk gebouw tot 1993 kan asbest zitten, dan spreken we over 25.000 adressen. We hebben eerst een algemene asbestflyer gemaakt, waarin we de eigenaren hebben gewezen op de mogelijkheid van de aanwezigheid van asbest op hun dak. Daarnaast hebben eigenaren met een dak waarvan wij vermoeden dat er asbest op ligt een persoonlijke brief van de gemeente gekregen. Hierbij zaten 640 particuliere woningeigenaren. We hebben deze mensen uitgenodigd voor bewonersavonden, waar wij vertelden wat er aan de hand is en wie voor sanering verantwoordelijk is: dat is de eigenaar zelf."

"De woningeigenaar moet voor eind 2024 zijn asbestdak hebben verwijderd, anders zal de gemeente moeten handhaven. Wij willen de particuliere woningeigenaren echter bijstaan, want het rijk zadelt ze met deze verplichte sanering op met een groot probleem. Dat kunnen mensen niet allemaal zelf oplossen. Bovendien willen we dat bewoners gezamenlijk hun daken saneren. We willen woningeigenaren in contact brengen met elkaar én met succesvolle ‘trekkers’, die al eerder samen met hun buren asbest hebben laten verwijderen. Zo kunnen anderen zien hoe je kunt samenwerken.”

Schrokken de mensen niet op de bewonersavonden toen ze hoorden zelf financieel verantwoordelijk te zijn?

“Ze schrokken niet alleen, ze waren ook erg boos. Ze hebben het gevoel met kosten te worden opgezadeld, terwijl de overheid in het verleden altijd asbest heeft toegestaan. Maar dat is nu eenmaal zo. Het gaat om voortschrijdend inzicht met betrekking tot het gebruik van materialen. Vanwege de volksgezondheid is asbestverwijdering belangrijk. De mensen begrijpen dit, maar schrikken van wat het hen kost. Het gaat om behoorlijke bedragen, van 6000 tot 25.000 euro per dak.”

“Daarom vindt de gemeente Lelystad dat we de mensen moeten helpen. Uitgangspunt van de gemeenteraad is dat we niet subsidiëren, mensen zijn zelf verantwoordelijk. Wel stellen we een Stimuleringslening beschikbaar via SVn, een lening met een lage rente. Als tweede optie hebben we, voor eigenaren op leeftijd, de ‘Verzilverlening’. Oudere eigenaren met een woning met veel overwaarde, kunnen in aanmerking komen voor een aflossingsvrije hypotheek. Hierbij hoeven ze de rente niet meteen te betalen, maar wordt die opgeteld bij hun hypotheekschuld. Die wordt dan in één keer afgelost als de woning van eigenaar verandert.”

“Helaas komt niet iedereen altijd in aanmerking voor leningen bij de bank. Voor deze mensen hebben we, in overleg met SVn, de Maatwerklening in het leven geroepen. Die houdt rekening met draagkracht, aflossingsvermogen en lagere maandbedragen en een langere looptijd. Zo kunnen mensen toch meedoen. Daarnaast bieden we procesbegeleiding aan particuliere eigenaren, zodat ze in gezamenlijkheid offertes kunnen aanvragen en beoordelen en afspreken wanneer wordt gesaneerd.”

Nu moet Nederland ook verduurzamen. Als daken toch moeten worden vervangen is het handig op de woning gelijk een goed geïsoleerd nieuw dak te leggen.

“Woningeigenaren kunnen, als ze een groot deel van de leensom besteden aan energiebesparingsmaatregelen, korting op de rente van de Stimuleringslening Asbestverwijdering krijgen. Ook kunnen ze daarvoor gebruikmaken van een Duurzaamheidslening, met slechts 1,6% rente. Daar wordt slechts sporadisch gebruik van gemaakt. Mensen moeten immers al een forse investering plegen in de sanering van hun asbestdak. Ruimte voor extra energiebesparende maatregelen is er vaak niet. Daarom hebben we bewust niet gekozen voor een verplichte koppeling tussen verduurzaming en de financiële asbestregelingen.”

Hoe tevreden bent u met de resultaten tot nu toe?

“We merken dat mensen het fijn vinden om met gemeentelijke hulp de asbestsanering vorm te geven. Er is voldoende belangstelling. Een wijk met 84 woningen is al gesaneerd, dus we zijn op de goede weg. Vanuit de stimuleringsregeling hebben we 65 leningen verstrekt, 15 aanvragen zijn nog in behandeling. De Maatwerklening heeft nu vier aanvragen lopen, de Verzilverlening voor senioren staat pas net in de markt. Daarvoor lopen de eerste gesprekken.”

“Wel lopen we met onze asbestleningen tegen belangrijke drempels aan, die alleen landelijk kunnen worden opgelost. Zo lopen we vast met de BKR-registraties en de nieuwe regel dat eigenaren maximaal 100% hypotheek mogen hebben. Voor de funderingsproblematiek is daar een uitzondering voor gemaakt. Wij zouden graag zien dat sanering van asbestdaken daar ook onder valt, want ook asbestverwijdering valt onder instandhouding van de woning. Via het ‘Ambassadeursoverleg Versnellingsaanpak Asbestdakensanering’ van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (I&W) proberen we dit nu aan te kaarten in politiek Den Haag.”

Dit artikel verscheen eerder in (H)eerlijk over morgen, een uitgave van Binnenlands Bestuur in opdracht van het Stimuleringsfonds Vol201kshuisvesting Nederlandse gemeenten.