Steden zetten hoog in op zelfbouw

Amsterdam deed de afgelopen jaren ervaring op met een kleine driehonderd zelfbouwkavels, merendeels op de Vinexlocatie IJburg. Wethouder Maarten van Poelgeest zal in oktober van dit jaar locaties en kavels voor duizend nieuwe zelfbouwwoningen presenteren, verspreid door de stad.

Almere, dat landelijk het verst is met particulier opdrachtgeverschap, heeft sinds de start van zijn zelfbouwprogramma in 2006 al ruim elfhonderd kavels verkocht, waarvan achthonderd inmiddels bebouwd zijn. Op de rest is een woning in voorbereiding of aanbouw, want kavelkopers zijn contractueel verplicht hun huis binnen 3 jaar op te leveren. Wethouder Adri Duivesteijn wil voor 2014 nog minstens 2 duizend nieuwe zelfbouwkavels uitgeven.

De jongste uitgifte in Almere, vorige week met een ‘zelfbouwfestival’ gelanceerd in de betreffende wijk Europakwartier West (144 nieuwe kavels), leverde iets minder opties op (eenderde) dan bij eerdere uitgiften (50 procent). Projectleider Jacqueline Tellinga verklaart het verschil uit een kortere voorbereidingstijd. ‘Pas in de week voor het festival zijn de kavelpaspoorten (rechten en plichten bij afzonderlijke kavels, red.) beschikbaar gekomen, helaas wat later dan bij de vorige rondes.’ Wethouder Duivesteijn noemt het festival toch ‘een groot succes’. Naast de opties voor het Europakwartier, kon de gemeente nog twintig opties op kavels elders in de stad noteren. De op het festival verleende opties vertegenwoordigen 22 miljoen euro aan grondwaarde.

Uitgiftebeleid

Almere heeft het uitgiftebeleid bijgesteld ten opzichte van eerdere acties. Naast particulieren kunnen ook marktpartijen zelfbouwkavels kopen in het Europakwartier. Er zijn bovendien diverse locaties voor gemengde bestemmingen aangewezen om het stedelijke karakter te versterken. Tweederde van de verleende opties ging tijdens het festival naar ondernemers die niet voor zichzelf bouwen. Zij hebben dezelfde bouwplicht als particulieren.

‘Vooral middelgrote en kleine aannemers uit het hele land, die eerder met Almeerse zelfbouwers werkten, hebben ingetekend’, vertelt projectleider Tellinga. ‘Maar er zijn ook architecten bij. Die hebben geen kapitaal, maar gebruiken hun optie om een ontwerp met prijskaartje in de etalage van een makelaar te zetten.’ Vooral de kavels voor zogeheten stadspaleizen, vrijstaande gebouwen die meerdere woningen mogen bevatten, blijken populair bij marktpartijen. Grotere projectontwikkelaars hebben zich overigens niet gemeld.

Samen bouwen

De stichting Architectuur Lokaal voltooide eind april een eigen kwalitatief onderzoek naar particulier opdrachtgeverschap in heel Nederland met een boek, een nieuwe site en een symposium. Op het symposium waren een kleine tweehonderd gemeenten vertegenwoordigd, vooral projectleiders en stedenbouwkundigen. Ook een dozijn wethouders was present.

Het boek Samen bouwen aan de stad wijst uit dat particuliere kavelbebouwing vooral binnenstedelijk bijna altijd een hogere architectonische kwaliteit oplevert dan projectbouw. Groningen, Rotterdam en Leiden deden er al ruimschoots ervaring mee op. De fraaiste resultaten worden bereikt wanneer de gemeente zorgt voor een stevig stedenbouwkundig plan, een goede overgang naar de openbare ruimte en een doordachte definitie van de zogeheten bouwenvelop. Welstandseisen blijken dan overbodig.

Voor documentatie en filmpjes: kijk op www.arch-lokaal.nl