Springtij of Extinction Rebellion?

Ik schrijf dit op de tweede dag van Springtij, een jaarlijks evenement op Terschelling waar door mensen, die zich volgens de website ‘in de voorhoede’ bevinden, wordt gesproken over klimaatverandering. Er zijn sprekers van naam en de deelnemerslijst, met opvallend veel medewerkers van de grote Nederlandse banken, is indrukwekkend.

De missie van Springtij is het versnellen van de duurzaamheidstransitie. Daarvoor komen deelnemers op een bijzondere plek samen, zodat in een verbindende setting nieuwe verhalen worden gemaakt maken en bestaande systemen worden veranderd. Dat laatste lijkt mij makkelijker opgeschreven dan gedaan. Een systeem is niet voor niets een systeem.

Extinction Rebellion spreekt in duidelijke taal over het ‘giftige systeem’. Dat is een systeem waarin westerse regeringen en bedrijven het belang van witte, rijke, en machtige mannen boven dat van de rest van de mensheid hebben geplaatst. Volgens hen is de huidige economie onvrij, ongelijk en ondemocratisch. Ik denk dat weinig mensen het daar in de kern mee oneens zijn.

Extinction Rebellion lijkt wel te weten hoe het systeem veranderd moet worden. Het mobiliseren van 3,5 procent van de bevolking levert volgens hen de kritische massa op die nodig is om een systeemverandering te bewerkstelligen. Die revolutie moet leiden tot een nieuwe economie, die zich afspeelt binnen de grenzen van de planeet en is gebaseerd op democratie, rechtvaardigheid en veerkracht.

Er zijn grote overeenkomsten tussen beide bewegingen. De deelnemers hebben het beste voor met de wereld, willen afstand nemen van de achterhoedegevechten en vinden systeemverandering noodzakelijk. Hun aanpak is echter totaal verschillend.

Op de site van Springtij staan twee concrete statements die gericht zijn op vermindering van winning en gebruik van fossiele brandstoffen. Hierbij richten ze zich op de rijksoverheid. Die moet geen subsidies meer verlenen aan de fossiele industrie en niet gaan boren in de Waddenzee. Ik vraag me af wat welk effect dit zal hebben. Tot een systeemverandering zal het volgens mij niet leiden. Het systeem zal zich hierdoor niet laten stoppen. Het zal hoogstens leiden tot prijsverhoging van producten en transport, waardoor de kloof tussen rijk en arm verder zal groeien.

Een heel makkelijke manier om het gebruik van fossiele brandstoffen te verminderen is drastische inperking van het vliegverkeer. Waarom wordt recreatief vliegverkeer niet gewoon verboden of enorm aan banden gelegd? De overheid kan dat doen.

Als de overheid dit niet aandurft rest ons niets anders dan het vrijwillig aanpassen van ons eigen gedrag. Ik heb in een eerdere column de vraag gesteld: is een klimaatactivist nog geloofwaardig als hij een of twee keer per jaar op vliegvakantie gaat? Mijn antwoord daarop was en is duidelijk: nee. Vliegen is namelijk evident slecht voor het klimaat en evident geen primaire levensbehoefte. Tegelijk wordt vliegen door veel mensen ervaren als significante bijdrage aan de levenskwaliteit. ‘Een weekje naar de zon in januari helpt me echt de winter door.’ Een kernvraag voor een systeemverandering luidt daarom: wie is er bereid om een stukje levenskwaliteit in te leveren voor het klimaat?

In de Volkskrant van 14 september stond een sterke column van Peter Buwalda. Hij heeft niet alleen besloten om zelf niet meer te vliegen, hij schroomt ook niet om vrienden die twee weken naar Griekenland gaan te wijzen op de schadelijke gevolgen van vliegen. Dat blijkt de vriendschap niet te bevorderen.

Ik hoop dat mijn vermoeden klopt dat vrijwel geen enkel lid van Extinction Rebellion met het vliegtuig op vakantie gaat. Bij de deelnemers aan Springtij schat ik dat anders in. Daarom heb ik een voorstel voor een nieuw derde statement voor Springtij: ‘Wij pleiten voor radicale vermindering van het recreatief vliegverkeer en alle deelnemers aan Springtij beloven de komende tien jaar niet meer met het vliegtuig op vakantie te gaan.’