Het tijdperk van de smoezen

Artikel 1.3 Omgevingswet bevat een algemene zorgplicht. Er staat onder andere. in dat de wet met het oog op duurzame ontwikkeling moet worden toegepast. Niet alleen door de overheid, maar door iedereen, aldus de Memorie van Toelichting.

Het is weliswaar een vangnetartikel en niet van toepassing als er specifieke zorgplichten gelden of algemene regels, maar het geeft duidelijk de intentie van de wetgever aan. De overige doelen waarop ‘het oog’ zich moet richten (de bewoonbaarheid van het land en de bescherming en verbetering van het leefmilieu) zijn er bij amendement ingekomen.

Interessant is de toelichting bij het amendement: ‘De ambitie voor de fysieke leefomgeving, die is verwoord in artikel 21 van de Grondwet, krijgt met dit amendement een plaats in de doelbepaling van de Omgevingswet. Op deze manier wordt duidelijk dat de regels van de wet niet alleen worden gesteld met het oog op duurzame ontwikkeling maar ook met het oog op de bewoonbaarheid van het land en de bescherming en verbetering van het leefmilieu. Deze twee sociale grondrechten voor de huidige en toekomstige generaties worden geplaatst naast het begrip "duurzame ontwikkeling". De betekenis van dat begrip wordt daarmee meer gericht op het belang van toekomstige generaties, waarmee strakker wordt aangesloten op de definitie van de commissie-Brundtland die ook in het wetsvoorstel is opgenomen. Het verbeteren van de leefomgeving krijgt op deze manier een zichtbare plek in de doelbepaling van het wetsvoorstel.(-) Voor de toekomst blijft een op verbetering gerichte ambitie van belang gelet op nieuwe vraagstukken zoals de klimaatverandering, teruglopen van biodiversiteit, onze voedsel en energievoorziening, de toename van verschillen tussen regio's.' Niet iedere individuele activiteit of project hoeft op zichzelf te leiden tot een verbetering van de fysieke leefomgeving, maar de gezamenlijke inspanningen wel.

Dit artikel laat geen ruimte voor ontkenning, noch voor negeren. Dat is wel wat er tussen 1979 (rapport commissie Brundtland) en nu gebeurde. Inmiddels kun je geen krant meer openslaan of tv-programma bekijken of het gaat over klimaat of duurzaamheid. Tijdschriften geven tips voor een duurzaam huis of een andere lifestyle. Dat is de grootste winst van de afgelopen jaren: een duurzame lifestyle, gezondheid en de kwaliteit van onze omgeving winnen terrein. De tijdgeest verandert. Vreemd weer helpt natuurlijk mee en ook dat mensen op vakantieadressen de gevolgen zien. Zwemmen tussen plasticdeeltjes is niet echt fijn.

Kortom: het urgentiebesef groeit heel snel, maar het schuurt wel eens. En dan lijkt het tijdperk van de smoezen aangebroken. Een kleine selectie:

- Duurzaamheid en circulariteit zijn containerbegrippen. Ja, nou en? Liefde en vriendschap zijn dat ook. Daar doen we toch ook massaal aan?

- Wat heeft het voor zin als Polen doorgaat met bruinkool en India zijn troep in de Ganges stort? Oké, het is een mondiaal probleem, maar iemand moet beginnen. Oh ja, China is heel goed bezig en haalt ons al in.

- Nederland hoeft het beste jongetje van de klas niet te zijn. Helaas, dat is Nederland ook niet. Nederland stoot binnen de Europese Unie de meeste broeikasgassen (o.a. CO2) uit per hoofd van de bevolking. In geen ander Europees land is de hoeveelheid bos en natuur in verhouding tot het totale landoppervlak zo klein. Nederlanders produceren gemiddeld 560 kilo per persoon afval en staat daarmee onderaan de Europese ranglijst. Vrijwel alle landen in Europa gebruiken méér duurzaam opgewekte energie. Geen ander land importeert zoveel fossiele brandstoffen als Nederland. Dus: er is eerder sprake van een zwakke leerling.

- De gewone man gaat dit betalen en komt in opstand. Niet als er een overheidsstrategie komt, waarbij de vervuiler betaalt. Dan wordt goed gedrag beloond en slecht gedrag gestraft. Dat kan prima met financiële prikkels. Overigens had Shell vorig jaar weer een enorme winst: helaas niet echt met duurzame producten. En verder is de ‘gewone man’ (vrouw of mens) al heel actief bezig. Google maar eens op duurzaamheid of zerowaste.

- We jagen onze bedrijven weg. Wellicht, maar dat zijn dan bedrijven die niet willen meegaan met de tijdgeest. Die gaan naar goed kapitalistisch gebruik waarschijnlijk vanzelf wel failliet de komende jaren. Veel bedrijven zijn overigens al heel hard aan de slag om duurzaam te worden. Er worden allerlei nieuwe producten en productiemethoden uitgevonden. Een beetje goede ondernemer wordt uit zichzelf duurzaam. Dat brengt toch juist werkgelegenheid?

Weet u nog meer smoezen? Laten we een smoezenboek beginnen. Dan kunnen we deze fase snel achter ons laten en starten met het aanpakken van de uitdagingen: op van het ‘nee, tenzij’ naar het ‘ja, én-tijdperk! Helemaal conform de bedoeling van de Omgevingswet.

Trees van der Schoot 
Lees hier meer columns van Trees van der Schoot