Scheiding in afvalland

Grote steden versus plattelandsgemeenten

Deze week start Europa’s grootste afvalverwerker AVR in Rozenburg met de bouw van een scheidingsinstallatie. Vanaf medio 2018 gaat de installatie plastic verpakkingsafval en drankkartons afscheiden uit restafval. Pas daarna wordt het restafval verbrand. ‘De kwaliteit van dat her te gebruiken materiaal is beter en minder vervuild dan het plastic afval dat burgers thuis apart houden’, zegt Jasper de Jong, commercieel directeur van AVR. De installatie gaat 24/7 liefst 200.000 ton afval per jaar verwerken. Het plastic wordt opgewerkt en gesorteerd en gaat naar recyclers om terug te keren in plastic meubilair, nieuwe petflessen, lunchboxen, afvalcontainers en afvalzakken. Tot nog toe werd al dit waardevolle spul verbrand.

Al ver voor de eerste paal de grond in ging, meldden zich al gretig de eerste klanten. In Leiden stelt wethouder Paul Laudy (bouw en openbare ruimte, VVD) zelfs voor om de kunststofscheiding helemaal aan AVR over te laten. ‘De Leidenaar zit op de grens van zijn scheidingsbereidheid’, zegt Laudy. ‘Die nascheiding is betaalbaar, gemakkelijk voor de bewoners en we realiseren er een hoger hergebruikspercentage mee. We willen over een jaar of vier van onze povere 33 procent naar 50 procent gaan.’

Zodra de nascheidingsinstallatie in bedrijf gaat, staakt de gemeente de bronscheiding van kunststofverpakkingsafval. Leiden hergebruikt de ondergrondse perscontainers voor verpakkingen. Daar kunnen inwoners papier en karton in doen. ‘Wij hebben als dichtstbebouwde gemeente van Nederland weinig ruimte’, verklaart de wethouder. ‘Mensen zetten zakken vol afvalplastic naast de container, ze scheuren open en het plastic waait weg, waardoor er zwerfafval ontstaat.’

De gemeente gaat in het nieuwe beleid, dat nog in de raadscommissie wordt behandeld, wel proberen de burgers meer aan te zetten tot gescheiden inzameling van andere afvalfracties, textiel, papier, glas, gft en grof vuil. ‘Bewoners krijgen thuis een papiercontainertje van ons en wij halen die op’, zegt Laudy. Maar de wethouder verwacht veel van de nascheidingstechniek. ’Er kan steeds meer. Misschien dat over vijf jaar textiel en gft er schoner uit worden gehaald dan nu het geval is.’

AVR is niet het enige, wel het eerste private afvalbedrijf dat in de nascheiding stapt. Bij het gemeentelijk Afvalenergiebedrijf AEB in Amsterdam is een nog grotere scheidingsinstallatie zelfs als ‘in proefbedrijf’. Later dit jaar neemt AEB de fabriek over van aannemer Banzo, dezelfde die ook de scheidingsinstallatie van AVR bouwt. AEB investeert bijna 35 miljoen euro in de fabriek die jaarlijks 300.000 ton afval verwerkt. Behalve plastic verpakkingen wil Amsterdam meer ijzer en metalen als koper en aluminium scheiden. Ook hoopt de gemeente papier, karton en zogeheten organische natte fractie – zeg maar keukenafval – uit het rest afval terug te winnen. Die natte kledder wordt vergist tot biogas waar bijvoorbeeld huisvuilwagens op kunnen rijden.

Tweedeling
Gaat de introductie van beide nieuwe nascheidingsinstallaties voor een tweedeling in Nederland zorgen? Grote gemeenten die verpakkingsafval nascheiden; kleinere gemeenten die hun burgers vragen thuis de boel apart te houden. De landelijke overheid vindt er niets meer van. Gemeenten mogen sinds enkele jaren zelf weten of ze hun inwoners vragen om in containers of zakken waardevolle afvalfracties apart te houden. Doel van het afvalbeleid is om in 2020 in Nederland gemiddeld 65 procent van het afval te hergebruiken en de hoeveelheid restafval van gemiddeld 250 kilogram per persoon per jaar terug te brengen tot 100 kilogram.

Veel kleinere gemeenten zitten al in de buurt van dit beleidsdoel, of scoren zelfs beter. Vooral als ze burgers laten betalen naar rato van de hoeveelheid aangeboden afval – het diftarsysteem. Grote steden zijn zonder uitzondering nog ver van huis. Amsterdam hergebruikt 28 procent, Rotterdam 29 procent, Den Haag 32 procent. Ze scoren traditioneel slecht. Niet alleen met plastic, metaal en drankenkartons (PMD) maar ook met papier en glas. Het ophalen van organisch afval (vooral groente en fruit) is in vrijwel alle grote steden gestaakt of zelfs nooit begonnen. Logisch dus dat deze steden hun toevlucht nemen tot de nascheidingstechniek. Ze hoeven hun inwoners, vaak gehuisvest in kleine woningen of in hoogbouw, niet te vermoeien met zakken en bakken waarvoor weinig ruimte is. En vaak ontsieren containers het straatbeeld van de historische stadscentra.

Daar komt bij dat campagnes om meer mensen uit achterstandswijken aan de afvalscheiding te krijgen weinig effect sorteren. Dus laat de nascheidingstechniek het werk doen, met nog een betere kwaliteit secundair materiaal ook, zegt althans AVR. Als dat laatste klopt, haakt de afvalverwerker in op een actueel punt. Een rapport van het Centraal Planbureau (CPB) maakte onlangs duidelijk dat het alleen zin heeft de gescheiden inzameling van kunststofverpakkingen bij burgers thuis uit te breiden als de kwaliteit van het spul omhoog gaat, zodat meer hoogwaardig hergebruik mogelijk wordt.

Geen soelaas
Olaf Prinsen denkt dat betere scores in de grote steden alleen mogelijk zijn met samenhangend beleid. ‘Je bent er niet door een nascheidingsinstallatie neer te zetten’, zegt de directeur van de branche- organisatie van overheidsgedomineerde afvaldiensten NVRD in Arnhem. ‘Misschien dat het met verpakkingsafval mogelijk is om er kwalitatief goed herbruikbaar plastic, metaal en drankenkartons uit te krijgen. Maar voor papier, textiel en gft-afval staat vast dat brongescheiden materiaal veel beter herbruikbaar is dan achteraf gescheiden’, aldus Prinsen.

Voorlopig ziet hij de nascheidingstechnieken voor deze fracties geen soelaas bieden. ‘Bij Omrin in Heerenveen halen ze met nascheiding naast PMD ook groente en fruit uit het restafval, maar compost kun je daar niet meer van maken. Alleen biogas.’ Naast de gemeente Leiden meldt ook Den Haag, klant van AVR, zich al aan de nog te bouwen afvalpoort. Anders dan Leiden zegt Den Haag daarnaast monter door te gaan met bronscheiding. ‘Wij nemen maatregelen om de bronscheiding voor glas, papier en plastic verpakkingsafval zelfs uit te breiden. Want scheiding thuis maakt mensen bewust van de hoeveelheid kunststof die wordt weggegooid’, zegt hoofd stadsbeheer Otto den Ouden. ‘Alleen het restafval van de wijken waar we nog veel plastic aantreffen, gaat nog naar de scheidingsinstallatie. Zo hopen we ons hergebruikspercentage van 32 procent enkele procenten omhoog te brengen. En we hoeven minder afval te verbranden.’

Van verwarring bij de inwoners over waar en hoe het afval wordt gescheiden, wil Den Ouden niet weten. ‘We vragen de bewoners van Den Haag om hun afval net zoals in de afgelopen jaren te blijven scheiden. Alleen doet de gemeente een extra inspanning aan het einde van het proces om een nog hoger percentage te realiseren.’

Triest
Ook Amsterdam mikt zowel op bronals nascheiding, zij het dat de stad geen onderscheid maakt tussen wijken en alle restafval straks door de nascheider stuurt. De stad zit op een triest percentage van 29 procent en denkt met de nascheidingsfabriek in één klap op 38 procent te komen. Maar de ambities reiken verder. ‘We willen in 2020 in de buurt van de landelijk vereiste 65 procent zitten’, zegt Albert van Winden, programmamanager afvalketen in Amsterdam. Hoe gaat de stad dat bereiken? ‘Door het de Amsterdammer makkelijker te maken met uitbreiding van het ondergrondse afvalcontainernetwerk. En door restcontainers te vervangen door ‘waardecontainers’ voor glas, papier, plastic en textiel’, aldus Van Winden.

Huisvuilwagens rijden rond met ‘Amsterdam maakt er wat van’. Maar het de burgers makkelijker maken houdt ook in dat de gemeente de inwoners laat zien wat er met hun hergebruikt afval mogelijk is. ‘We willen bankjes van gerecycled plastic afval en metalen boombakken van oud ijzer terug in de wijk zetten. Als de Amsterdammers weten wat er van afval kan worden gemaakt, gaan ze zich ook meer verantwoordelijk voelen’, gelooft Van Winden. e gemeente Utrecht kondigt een proef met nascheiding aan in wijken waar bronscheiding van plastic niet mogelijk is. ‘Bronscheiding heeft de voorkeur. Ik wil benadrukken dat het een proef is, want het is op dit moment nog niet duidelijk wat de daadwerkelijke kwaliteit en kwantiteit is van de materialen verkregen via nascheiding van plastic en drankenpakken’, zegt wethouder Kees Geldof (openbare ruimte en groen, VVD).

Ook Rotterdam is met 73 procent hoogbouw een voor de hand liggende gemeente om bij AVR, een bedrijf uit eigen stad, verpakkingsafval na te scheiden. De gemeente staat op het punt om een aanbesteding te starten voor de verwerking van alle restafval.