Snelheidsverlaging buiten de bebouwde kom?

In hun streven naar verkeersveiligheid en leefbaarheid schroeven provincies en gemeenten de maximumsnelheid op wegen buiten de bebouwde kom steeds vaker terug van 80 naar 60 km/uur. Maar de manier waarop ze dat doen, verschilt. Het gevolg: een onduidelijke en onveilige situatie voor weggebruikers, aldus Jos Hengeveld en Niels Bosch. 

Paarse middenstrook 

Wethouders en gedeputeerden dwingen steeds meer snelheidsverlagingen af op wegen buiten de bebouwde kom. Een lagere snelheid is immers altijd beter voor de leefbaarheid van de omgeving, de gezondheid van inwoners en het milieu. Als gevolg daarvan zijn er al verschillende wegbeheerders die formeel een gebiedsontsluitingsweg 60 km/uur (GOW60) hebben aangelegd, dan wel alleen de maximumsnelheid hebben verlaagd op wegen die niet voldoen aan de richtlijnen voor een GOW80.  

Maar hoe die GOW60 eruitziet, hangt af van waar in Nederland je je op dat moment bevindt. Er bestaan hiervoor nog geen algemene richtlijnen. Zo heeft een GOW60 in de provincie Utrecht een paarse middenstrook en waarderen andere wegbeheerders hele wegvakken ‘af’ naar GOW60 en richten deze ook zo in, of juist niet. Kortom: een eenduidige aanpak ontbreekt.    

Onverwacht gedrag 

Het gebrek aan een eenduidige aanpak resulteert in een onduidelijke wegsituatie. En die onduidelijkheid leidt tot onveiligheid: het heeft onverwacht gedrag van weggebruikers tot gevolg. Het concept Duurzaam Veilig is al decennialang het uitgangspunt voor de inrichting van wegen en blijft nog altijd overeind. Duurzaam Veilig wil zeggen dat een weg herkenbaar is voor weggebruikers, qua vorm, functie en gebruik. Met andere woorden: de weggebruiker kan aan de weginrichting zien op wat voor weg hij of zij zich bevindt en hoe hard er mag worden gereden.   

Omdat er voor de toepassing en inrichting van de GOW60 (nog) geen duidelijke richtlijnen bestaan, gaan wegbeheerders nu zelf experimenteren. Terwijl juist op gebiedsontsluitingswegen buiten de bebouwde kom een duidelijke wegsituatie van groot belang is. Hier zit immers een hoog verkeersveiligheidsrisico omdat langzaam verkeer en relatief snel rijdend gemotoriseerd verkeer elkaar hier kruisen. Die samenkomst van snel en langzamer verkeer vraagt ook om meer aandacht voor voetgangers en fietsers. In de huidige praktijk blijkt echter dat het STOMP-principe, waarbij in het ontwerp eerst wordt gekeken naar voetgangers en fietsers en pas als laatst naar personenauto’s, buiten de bebouwde kom vaak nog ver te zoeken is.   

Duidelijke handvatten voor wanneer je een GOW60 toepast en hoe je deze vormgeeft zijn hard nodig. Alleen dan kan - conform de Duurzaam Veilig gedachte - een weggebruiker uit de inrichting van de weg opmaken welk gedrag van hem of haar verwacht wordt.   

Multimodale netwerkanalyse 

Voor goede afweging van de daadwerkelijke functie van de weg is een multimodale netwerkanalyse nodig. Hierin wordt de weg als schakel binnen het verkeersnetwerk beschouwd en gaat ook aandacht uit naar andere vervoersvormen dan de auto, zoals lopen en fietsen. In die netwerkanalyse is tevens aandacht voor de weghiërarchie. Want als alle wegen een gelijke functie of maximumsnelheid hebben, dan is het lastig het verkeer over de juiste wegen te sturen. Daarbij moet de basis van Duurzaam Veilig vooral behouden blijven - dus het verkeer scheiden waar nodig, en mengen waar het kan. En het soort weg moet herkenbaarheid zijn voor de weggebruiker, qua vorm, functie en gebruik. Want dat zorgt voor verwacht verkeersgedrag. 

Beproefde aanpak 

We zien dat deze aanpak werkt. Door de problematiek op netwerkniveau te bekijken, kunnen we goede afweegschema’s maken om te bepalen welke snelheidslimiet je waar wilt toepassen en wat je daarmee bereikt. Daarmee komen we tot oplossingen die vaak veel subtieler zijn. Zo kan een snelheidswijziging op een deel van een traject, het verleggen van een voetgangers- of fietsoversteekplaats of het omleggen van een fietsroute veel geloofwaardiger en duidelijker zijn voor weggebruikers dan het afwaarderen van een hele weg naar andere wegcategorie.  

Vanuit onze integrale expertise en brede ervaring adviseren we wegbeheerders graag over de mogelijkheden, met oog voor een goede balans tussen leefbaarheid, bereikbaarheid en verkeersveiligheid. Op naar meer eenduidigheid op de weg, voor een verkeersveiliger Nederland!