Transitie Landelijk Gebied: beweging maken vanuit het midden

Op 12 april 2023 was de ontmoeting “Boven het maaiveld” met partijen die betrokken zijn bij de Transitie Landelijk Gebied. De dag begon met regenbuien die over landgoed Marienwaerdt trokken, maar weldra brak de zon door en zag je de lente her en der uit de grond springen. Symbolisch voor een mooie dag die Pieter van Ree, Strategie en Management consultant bij Royal HaskoningDHV, met een team van LNV, IPO (Interprovinciaal Overleg) en Frisse Blikken mocht organiseren.

Beweging maken vanuit het midden

Beweging maken vanuit het midden, misschien was dat het stiekeme thema van de dag. Want door alle polarisatie rondom het stikstofdossier – niet alleen vanwege de boerenprotesten, maar ook door natuurbeschermers die stevig vasthouden aan natuur in optima forma – zou je bijna vergeten dat de transitie al volop aan de gang is. Boerencollectieven die samen kringlooplandbouw ontdekken, landschapsgronden die gezamenlijk worden ingericht of wilde natuur die wordt gemaakt met privaat geld. Maar ook strokenteelt die goed is voor bodemleven, eiwitproductie als alternatief voor intensieve veehouderij en het verbouwen van hennep of vlas als bouwmaterialen waarmee tegelijk CO2 wordt vastgelegd. En wat te denken van een kabinet dat voortvarend water en bodem sturend voor de inrichting van Nederland heeft verklaard – stoer en erg nodig! Natuurlijk moeten er nog veel ongemakkelijke keuzes worden gemaakt. Maar de agrarische sector snakt vooral naar duidelijkheid, niet naar gedoe over jaartallen en berekeningswijzen.  Het gaat er om stappen naar de toekomst te zetten. Of, zoals Johan Cruijf zei: “Met balbezit win je geen wedstrijd, er moet altijd beweging vanuit het midden naar voren zijn”.

Transitie Landelijk Gebied: samen zoeken naar nieuw perspectief

Praktijkhoogleraar en taalvirtuoos Joks Janssen hield in Marienwaerdt een vlammend betoog over de “wederombouw van het plattelandschap”. Met een beleidsmatige focus op alleen kritische depositiewaarden, natuurdoeltypen of technologische maatregelen komen we er niet. Er zijn immers ook andere - sociale en culturele - waarden in het geding. Vanaf de jaren zeventig is via ruilverkavelingen en efficiënte bedrijfsvoering (Plan Mansholt) geïnvesteerd in een florerende agrarische sector. De positieve handelsbalans vertaalde zich niet automatisch in meer geluk. Niet van de bewoners van het platteland en als je het mij vraagt ook niet van de boeren zelf. Agrarische ondernemers die steeds meer manager van multinationals werden, met soms torenhoge schulden. Joks Janssen stelt dat de focus op het Bruto Nationaal Product heeft geresulteerd in een ecologisch en sociaal verschraald platteland. Jazeker, welvaart in smalle zin. Maar die ging voorbij aan welvaart in brede zin en wentelde problemen vaak af op de omgeving. De transitie van het landelijk gebied is daarom niet alleen het zoeken naar de balans tussen stikstofreductie en natuurherstel, maar een kwestie van het samen zoeken naar nieuw perspectief voor het landelijk gebied. Landschap met mensen, bloemen en dieren. Brede welvaart is daarbij het toverwoord.

Gebiedsgerichte aanpak: samen op zoek naar wat wél kan

“Politiek moet gaan over het gezamenlijk vormgeven van de toekomst”, dat stelt filosoof en voormalig Denker des Vaderlands Daan Roovers treffend. Een verbindende toekomstvisie is in dit transitiedossier enorm belangrijk. Niet alleen nationaal of provinciaal, maar vooral ook in de streek. Vanuit Royal HaskoningDHV helpen we graag mee gebiedsscenario’s te ontwikkelen, te verbeelden en te onderbouwen vanuit objectieve data. Het is niet óf een groene toekomst óf mondiale productie. Het is niet of bloemenrijk grasland zonder of grasveld met koeien. Het is altijd een mozaïek van ruimtelijke keuzen. “Niet alles kan overal”, dat schreef Johan Remkes al in 2020. Maar er kan meer samen ontwikkeld worden in concrete gebieden, mits we onze stellingen verlaten en samen op zoek gaan naar wat wèl kan. Streekverbetering vraagt om breed kijken. Samen met bewoners, bedrijven en lokale partijen. Inhoud én proces: de wederombouw is al volop aan de gang, kijk zelf maar!