Richt stadsgemeenten op

Een fusie met andere kleine nabuurgemeenten - die ook onder rook van de grote stad liggen - levert meestal onvoldoende op om de problemen op te kunnen lossen. Om die reden strijden de meeste randgemeenten voor hun zelfstandigheid, soms tegen beter weten in.

Voor dit klemmende en steeds groter wordende probleem biedt de nieuwe figuur van de stadsgemeente een aantrekkelijke en adequate oplossing. Ik heb deze figuur van de stadsgemeente bedacht en samen met enkele deskundigen uitgewerkt. Momenteel zijn we doende met de nadere vormgeving van dit model. De stadsgemeente-nieuwe-stijl steekt op hoofdlijnen als volgt in elkaar. De eerste stap is dat de randgemeente fuseert met de stedelijke buurgemeente. Door deze fusie kan de randgemeente ten volle profiteren van de ambtelijke capaciteit en de bestuurskracht van de grote gemeente, waardoor veel van de thans bestaande problemen kunnen worden opgelost.

De prijs die een randgemeente in de huidige situarie nog betaalt voor een dergelijke fusie is hoog. De bestaande politieke bestuursgemeenschap wordt bij een klassieke fusie opgeheven en de afstand tussen de burgers en hun bestuur wordt aanzienlijk groter en meer diffuus. Het bestaande politiek-democratische forum wordt opgeheven en men is door de fusie over de gehele linie overgeleverd aan de luimen van de grote stadspolitiek.

Dat dit op taai verzet stuit, is geheel begrijpelijk en de enige mogelijkheid om de gesignaleerde problemen op te lossen is in een dergelijk geval een afgedwongen en opgelegde fusie. Dergelijke fusies gaan met veel tumult gepaard en het duurt jaren voordat de fusie vruchten afwerpt.

De hoge prijs van dit soort fusies kan aanzienlijk worden verminderd door bij de fusie af te spreken dat de randgemeente op de fusiedatum wordt omgezet in een stadsgemeente. Bij de vorming van zo’n stadsgemeente wordt gebruik gemaakt van de wettelijke mogelijkheden voor binnengemeentelijke decentralisatie. Deze mogelijkheden worden ook gebruikt voor de deelgemeenten in Amsterdam en Rotterdam. Waar echter de deelgemeente veel uitvoerende taken heeft, bezit de stadsgemeentenieuwe- stijl op een aantal terreinen meer open en te politiseren taken en bevoegdheden. De stadsgemeente kent een algemeen bestuur in de vorm van een stadsgemeenteraad; deze wordt rechtstreeks gekozen.

Daarnaast hebben de burgers van de voormalige randgemeenten het kiesrecht voor de ‘grote’ gemeenteraad. Vervolgens is er een dagelijks bestuur en een door de raad gekozen voorzitter. De gemeenteraad van de grote stad draagt aan de stadsgemeente een aantal belangrijke bevoegdheden over op primaire terreinen, zoals zorg, onderwijs, beheer van de openbare ruimte, veiligheid.

Deze bevoegdheden moeten een vrije, politiseerbare ruimte hebben, zodat het gekozen bestuur in de stadsgemeente politiek-bestuurlijke beslissingen kan nemen. De uitvoering van deze en andere taken kan gebeuren door eigen ambtenaren, maar ook door ambtenaren van de grote stad, een en ander afhankelijk van de aard van de taakstelling. De stadsgemeente kan tevens een eigen servicecentrum behouden en wel als onderdeel van het centrale gemeentelijke servicecentrum.

Wat betreft de overdracht van bevoegdheden staat de Gemeentewet het toe dat hier ruim kan worden gedifferentieerd, slechts een aantal bevoegdheden is van overdracht uitgesloten. Met de precieze verhouding tussen de centrale gemeente en de stadsgemeente kan dan ook uitbundig worden geëxperimenteerd. In het door ons ontwikkelde model van de stadsgemeente wordt met deze variatiemogelijkheid in diverse opzichten rekening gehouden.

Het grote voordeel van de stadsgemeente-nieuwe-stijl is dat de politieke gemeenschap in de vroegere randgemeente blijft bestaan, terwijl toch in volle omvang kan worden geprofiteerd van de beschikbare capaciteit in de grote buurgemeente.