Zoeken naar nooduitgang in stikstoflabyrint

In haar Kamerbrief kondigt Van der Wal aan dat ze de wet wil veranderen: niet in 2035 maar in 2030 moet 74 procent van de stikstofgevoelige Natura2000-gebieden onder de kritische depositiewaarde zitten. En elke provincie maakt gebiedsplannen waarvoor het rijk 'taakstellende doelen' voor stikstof, klimaat, energie en water vaststelt.

Mix

Met een mix van innovatie en opkoop van boerenbedrijven wil ze de stikstofuitstoot verminderen. En ze herhaalt dat ze boeren wil onteigenen, 'wanneer vrijwilligheid te weinig oplevert'. De aanpak per provincie verschilt nu sterk. Waar Overijssel extern salderen in de koelkast heeft gezet, is Gelderland pas net begonnen natuurvergunningen op basis van extern salderen te verlenen.

Zeventig woningen

Om zeventig woningen te kunnen bouwen heeft de gemeente Ede onlangs stikstofrechten aangekocht van een boer die zijn vee grotendeels de deur uitdoet. Van de gekochte rechten wordt 30 procent geschrapt als verplichte reductie van de stikstofuitstoot. De boer heeft nog 15 procent nodig voor het vee dat blijft, mailt bestuursadviseur Pepijn Boekhorst. De resterende 55 procent zet Ede in voor zowel de gebruiksfase van de woningen als de bouwfase.

Opvallend

Dat laatste is opvallend, want sinds het Besluit stikstofreductie en natuurverbetering (juli 2022) van kracht is, is er een vrijstelling voor de stikstofuitstoot van bouwactiviteiten. De gemeente Ede heeft nu eenmaal alle beschikbare rechten in één keer gekocht, verklaart Boekhorst. 'Daarmee zorgen we ervoor dat het project zeker door kan gaan, mocht de vrijstelling voor de bouwfase de komende jaren ter discussie worden gesteld.'

Ongemakkelijk

Provincies die hun eigen, tegenovergestelde koers varen. Weten ze soms niet meer wat ze moeten doen? 'We zijn met elkaar op zoek. Dat is het signaal', duidt de Noord-Hollandse gedeputeerde Edward Stigter (GroenLinks). 'Het is een ongemakkelijk traject. De rechter zegt: geen rekentovenarij', vervolgt Stigter, die tevens voorzitter van de bestuurscommissie stikstof van het IPO is. 

Noodkreet

Als noodkreet stuurden gedeputeerde staten van de provincie Noord-Holland op 8 februari jl. een brief aan Van der Wal waarin ze aangeven dat ze 'de huidige stand van zaken in de stikstofproblematiek, tweeëneenhalf jaar na de PAS-uitspraak, zeer zorgelijk vinden.'

Grote druk

Op de eerste plaats wacht de provincie op landelijke bronmaatregelen die de stikstofuitstoot verminderen. Op de tweede plaats staat vergunningverlening 'onder grote druk door rechtelijke uitspraken.' Intern salderen is sinds een uitspraak van de rechter op 20 januari 2021 niet meer vergunningplichtig, waardoor het onmogelijk is 'op eenvoudige wijze latente ruimte uit vergunningen te halen' en extern salderen dreigt onmogelijk te worden. GS van Noord-Holland pleiten voor herinvoering van vergunningplicht intern salderen.

Meer dieren

Volgens Ralph Frins, universitair docent omgevingsrecht aan de Radboud Universiteit, is een vergunningplicht voor intern salderen hard nodig. Nu kan een boer meer dieren gaan houden die hij compenseert met emissiearme stallen elders op zijn bedrijf. En als hij 'latente ruimte' heeft in zijn vergunning kan de boer die opvullen door een stal bij te bouwen. In dat laatste geval verhoogt de stikstofneerslag op naburige Natura2000-gebieden zonder dat daarvoor een natuurvergunning nodig is.

Hergebruikt

Er moet, stelt Frins, ook een afromingsplicht komen, zoals bij extern salderen. 'Dat lijkt me een belangrijke eerste stap, anders is het dweilen met de kraan open. Dat voorkomt dat oude rechten oneindig kunnen worden hergebruikt.'

Gebiedsplannen

Pas uit de gebiedsplannen die provincies maken zal blijken hoe en op welk moment de kwaliteit van de natuur verbetert. Dat zal enerzijds gebeuren met maatregelen zoals plaggen, om versneld stikstof af te voeren, en anderzijds het uitkopen of verplaatsen van boerderijen om de stikstofuitstoot te verminderen.

Ingrijpen

Van der Wal zegt dat ze zal ingrijpen als het allemaal te lang duurt, maar op welk moment, op welke manier en met welke resultaten, dat blijkt niet uit de hoofdlijnenbrief. Gaat ze dat al doen vóór 1 juli 2023, de deadline voor de gebiedsplannen? Inmiddels is wel duidelijk dat de rechter boter bij de vis wil: eerst een garantie op resultaten, pas daarna zal de rechter stikstofneerslag van nieuwe projecten toestaan. Is dit boter bij de vis? Dat zal pas blijken bij de uitwerking van alle mooie voornemens.

Lees het hele stikstofverhaal deze week in BB07 (inlog).