Ook Groningse gemeenten debet

Het Rapport parlementaire enquêtecommissie aardgaswinning Groningen telt meer dan 1.900 bladzijden en de conclusies zijn niet mals. De veiligheid van de bewoners is ondergeschikt gemaakt aan de gasopbrengsten en deze zijn ook niet verstandig gebruikt, de Hollandse ziekte. Nu, zestig jaar na de start van de gaswinning, is het gasgeld bijna op en zitten de Groningers met de brokken.

Een van de vijf hoofdvragen betreft de rol van de decentrale overheid en hun betrokkenheid bij de besluitvorming. De conclusie van de enquêtecommissie liegt er niet om. Letterlijk luidt die dat ‘regionale bestuurders niet bij machte zijn geweest om de belangen van de Groningers werkelijk te behartigen’. Er staat wat er staat. Gemeenten en provincie hebben de belangen van de eigen inwoners niet voldoende kunnen behartigen.

Ook zij hadden namelijk heel lang vooral oog voor het vestigingsklimaat van de regio, omdat de gaswinning ook veel bedrijvigheid en banen met zich meebracht. Meebewegen dus, totdat de wal het schip keerde en de regio juist onaantrekkelijker werd om zich te vestigen en de nadelen en onveiligheid van de gaswinning de voordelen overtroffen.

Gemeenten in Groningen waren gemiddeld ook erg klein voor echte oppositie, misten kennis en expertise om tegenwicht te bieden aan de grote landelijke spelers en ook de provincie komt er in het enquêterapport allesbehalve goed vanaf. Too little, too late. Bovendien was er onderlinge verdeeldheid in de regio, tussen gemeenten, provincie en intermediaire organisaties, zoals de Dialoogtafel, een bijna Machiavellistische verklaring voor het gebrek aan daadkracht, want was het niet wat Machiavelli propageerde: verdeel en heers?

Effectief werden de regionale bestuurders pas toen ze na 2014 gebruikmaakten van de juridische route om bij beslissingen over de hoogte van de gaswinning zelf bij de rechter beroep in te stellen tegen de winningsbesluiten, een recht dat ze overigens al sinds 2003 kenden, maar de eerste tien jaar niet in stelling brachten. Na 2014 bleek deze juridische route wel een weg te bieden naar meer veiligheid voor de bewoners. Hoewel indirect, hebben regionale bestuurders hiermee uiteindelijk via de juridische route de belangen van de bewoners beter weten te behartigen, in het Huis van Thorbecke waren ze hiertoe niet voldoende in staat.

Opmerkelijk is het daarom dat de enquêtecommissie nauwelijks aanbevelingen doet hoe die bestuurlijke verhoudingen beter georganiseerd kunnen worden. Vergeet ze niet het Groningse bestuur?