Provincie en gemeente kunnen botsen over natuur

Na tien jaar van samenwerking tussen De Fryske Marren en zandwinner Smals blies de gemeente alsnog een zandwinningseiland in het IJsselmeer af. De Raad van State gaf de gemeente gelijk. Wat zegt die uitspraak over de positie van gemeenten als een nationaal belang (zandwinning) in het geding is?

Negatieve effecten
De Fryske Marren voerde aan dat de zandwinning zou leiden tot negatieve effecten op beschermde diersoorten in het IJsselmeer. Ook zou het landschap worden aangetast, was er sprake van geluidsoverlast en dreigde de toekomstige opgave voor waterveiligheid en zoetwatervoorziening gevaar te lopen.

Overrompeld

Zandwinner Smals voelde zich ma de jarenlange samenwerking door de plotselinge wending van De Fryske Marren overrompeld. Het bedrijf vocht de kwestie aan bij de Raad van State. Die verklaarde het beroep van Smals ongegrond. Volgens de RvS mag een gemeente, mits gemotiveerd, een strengere natuurnorm hanteren dan de provincie Fryslân, die eerder wel met het zandeiland akkoord ging.

Te gemakkelijk

De uitspraak leidt tot gefronste wenkbrauwen bij de Wageningse wetenschapper Fred Kistenkas, die eerder in Binnenlands Bestuur ageerde tegen het nimby-beleid van De Fryske Marren. ‘De Afdeling gaat er mijns inziens iets te gemakkelijk van uit dat een gemeenteraad zijn eigen habitattoets bovenop die van de Wet natuurbescherming zou mogen zetten’, analyseert Fred Kistenkas de uitspraak van de Raad van State in het bestuursrechtelijk tijdschrift Gst.

Geen bevoegdheden
Het is volgens hem staatsrechtelijk de vraag of de Wet natuurbescherming zo’n aanvulling toelaat. ‘Omdat het als een uitputtende hogere regeling beschouwd kan worden, alwaar gemeenten geen bevoegdheden hebben gekregen anders dan voor houtopstanden binnen de bebouwde kom.’

Eigen afweging
Hoogleraar besluitvorming en rechtsbescherming in het omgevingsrecht Hanna Tolsma (Rijksuniversiteit Groningen) is het met Kistenkas oneens. ‘Die staatsrechtelijke problemen zie ik niet. De gemeenteraad van De Fryske Marren mag bij de besluitvorming over een bestemmingsplan met het oog op de goede ruimtelijke ordening zijn eigen afweging maken. Daarbij kunnen ook de ruimtelijke gevolgen van de ontwikkeling voor de natuurwaarden worden betrokken.’

Andere toets

Is het niet vreemd dat provincie en gemeente verschillende afwegingen maken over de gevolgen van de zandwinning voor de natuur? Tolsma: ‘Dat lijkt zo, maar is vanuit juridisch perspectief wel uit te leggen. Het zandwinningsproject had voor verschillende activiteiten toestemming van de overheid nodig. De verklaring van geen bedenkingen van Gedeputeerde Staten is afgegeven in het kader van de procedure over de omgevingsvergunning. Die toets op grond van de Wet natuurbescherming is een andere toets dan die de gemeenteraad heeft gemaakt in het kader van het bestemmingsplan.’

Sectorale kaders

Volgens Tolsma kan een gemeente via het ruimtelijk spoor ook waarden als natuur en landschap meenemen in de belangenafweging. ‘Dan kan het dus voorkomen dat de Wet natuurbescherming niet in de weg staat, terwijl de vaststelling van een bestemmingsplan geweigerd wordt vanwege aantasting van natuurwaarden. Overigens blijf je ook onder de Omgevingswet gescheiden sectorale afwegingskaders voor activiteiten houden.’

Lees het hele verhaal over De Fryske Marren deze week in BB11 (inlog).