Mooiste milieustraat in Almere

Tapijt, gipsplaat, tonercartridges, pc's, hout en groenafval. Auto's met volle boedelbakken rijden op deze zonovergoten zaterdagochtend af en aan bij het inzamelstation voor klein en grof vuil in Almere. De bezoeker volgt een langzaam oplopende hellingbaan, ziet de glimmende zonnepanelen op de daken van de loodsen en wordt snel en vakkundig wegwijs gemaakt door oudere mannen in groene hesjes. Hij moet zijn afval zelf in een van de maar liefst 21 verschillende bakken deponeren, daarbij niet zelden subtiel gecorrigeerd door de krasse knarren.

'Kijk, op dat vrachtje gaan we een mooi winstje maken', wijst Peter Wilders, teamleider hergebruik bij de afvaldienst van de gemeente Almere. Een bezoeker brengt namelijk een heel pakket tonercartridges, een oude pc en een enorme partij karton. Geroutineerd knipt een medewerker de loshangende snoeren van de pc en maant de bezoeker en passant dat hij de cartridges uit het karton moet halen. Gedwee volgt de man de instructies op.

In een loods verderop ontfermen twee jongens zich over de ingezamelde pc's. Tientallen exemplaren staan tegen de wand opgestapeld. Met een accuboortje schroeven de jongens het moederbord eruit, slopen de harde schijf, en werpen de kunststof delen in aparte bakken. 'Vooral die moederborden zijn letterlijk goud waard', weet Wilders. 'Een gespecialiseerd bedrijf haalt ze op, vershreddert ze, waarna in Duitsland de laag voor laag opgedampte edelmetalen als palladium, zilver en goud worden teruggewonnen.' Ook de connectors (de brede computerstekkers met de tientallen pootjes erin) bevatten een flinterdun laagje goud om snelle pc-verbindingen tot stand te brengen.

Brandschoon

De aanpak van Almere laat zien dat de zorg voor inzameling en scheiding van afval geen vies, klagerig en moeizaam karwei is dat louter geld kost. De milieuperrons in Almere zijn brandschoon en ze draaien als een tierelier. Van de 80 duizend ton afval die de 180 duizend inwoners van Almere per jaar produceren, wordt slechts de helft verbrand. De andere helft wordt gescheiden ingezameld. De helft daarvan is papier, glas, textiel en groente-, fruit en tuinafval dat bewoners apart houden. De laatste helft, een kwart van de totale hoeveelheid, komen de bewoners geheel vrijwillig brengen bij een van de drie milieustraten in Almere.

De 20 duizend ton afval die via de milieustraten binnenkomt, is vooral puin en hout dat tegenwoordig een goede prijs oplevert. 'Schoon puin vindt hier in Almere gretig aftrek voor de taluds van de Hanzespoorlijn', aldus Wilders. Oud ijzer begint een nieuw leven bij de Hoogovens en de handelaar die zegt dat hij de oude loodaccu's wel 'om niet' meeneemt, krijgt bij Wilders en zijn medewerkers nul op het rekest. 'Want lood is lucratief', zegt Wilders. 'Het zware metaal doet 500 euro per ton, dus dat verkopen we zelf wel.' Zelfs al die afgeknipte snoeren van pc's, koelkasten en wasmachines  bij elkaar 35 duizend kilogram per jaar  zijn afhankelijk van de dollarkoers en de prijs van koper zeker hun gewicht in euro's waard.

In totaal houden de drie verschillende milieustraten in Almere een slordige 350 duizend euro per jaar over. Het geheim van Almere bestaat er uit dat de medewerkers intensief de marktprijzen van afvalstoffen volgen. Onder andere bezoekt Wilders dagelijks de website van de London Metal Exchange, de toonaangevende beurs voor de wereldwijde handel in metalen en edelmetalen. 'Niet om als een speculant te bepalen wanneer ik moet verkopen, maar wel om goedbeslagen ten ijs te komen als hier handelaren op de stoep staan', legt Wilders uit.

Een andere succesfactor is dat Almere slechts korte termijncontracten sluit met ijzerhandelaren en andere verwerkers van het ingezamelde afval. 'We sluiten slechts jaarcontracten af. Doordat wij over de knowhow beschikken over de prijsontwikkeling van de secundaire grondstoffen blijven de handelaren en verwerkers scherp', zegt Wilders.

Er zullen altijd afvalfracties worden ingeleverd die de gemeente geen geld opleveren maar slechts geld kosten. Asbest, tapijt en klein chemisch afval als medicijnen en verfresten zijn daar voorbeelden van. Almere streeft er echter naar om meer afvalfracties geld te laten opleveren, zoals autobanden, tl-buizen en spaarlampen, spuit buizen en verpakkingen. Batterijen, loden accu's en de computers behoren al tot de moneymakers in Almere.

Taakgestraften

Het derde vernieuwende element in de aanpak is wat Wilders 'goedkope handjes' noemt. Almere werkt in samenwerking met Justitie, de reclassering en het Centrum voor Alcohol en Drugs (CAD) met taakgestraften, die een werkstraf van zestien uur of van tweemaal 240 uur moeten volbrengen. 'Het gaat om mensen die fraude met hun uitkering pleegden, iemand knockout hebben geslagen of met een slok teveel op achter stuur zaten', zegt coördinator Johan Gijsen. Van de robuuste omgeving van de milieustraat gaat een louterende werking uit, meent Gijsen. 'Dat komt doordat we ze volwassen benaderen en hen meteen als volwaardig lid van het team beschouwen', zegt Gijsen.

De aanpak werkt mede goed doordat Almere werkt met een groep van vaste medewerkers, meest vijftig-plussers, die voortkomen uit het seniorenbeleid van de dienst Stadsreiniging. Ze begeleiden de mensen, rijden op de vrachtwagens en bedienen de hydraulische kranen en vorkheftrucks. 'Ze zijn zeer betrokken', zegt Wilders, 'wat zich uit in een ziekteverzuim van drie procent. Dat is ongekend laag in deze branche.'

Daarnaast huurt Wilders' dienst via een uitzendbureau nog een aantal krasse knarren in. Ze stralen direct gezag uit en leiden met humor soms moeilijke contacten met bezoekers in goede banen. Een van hen is Jan Vos, die sinds september vorig jaar anderhalve dag per week op een van de milieustraten werkt. 'Ik heb 32 jaar bij Justitie gewerkt. Ik ben nu met pensioen maar miste het contact met de mensen', zegt Vos, terwijl hij razendsnel de ijzeren stangen van een buggy scheidt van het textiel. Vos vult er met enkele dagen per maand werken zijn pensioen aan. In een andere loods werkt een reïntegratiebedrijf met een eigen voorman aan de sloop van computers en stofzuigers. Geheel ge-outsourced bij de gemeente werken zes mensen afkomstig uit de onderkant van de arbeidsmarkt gedurende zes weken bij de milieustraat om te kijken wat ze nog aankunnen op het gebied van werk.

De afgelopen vijftien jaar opende de gemeente ongeveer elk vijf jaar een nieuw perron, de meest recente ligt in Almere Poort, vlakbij een nieuwe wijk langs een belangrijke uitvalsweg. 'Bij elke vernieuwing is de aan en afvoer van de auto's van de bezoekers slimmer geworden', zegt Wilders. 'De oprijstroken zijn breder zodat er op de drukke dagen minder verstoppingen ontstaan. En in de recent geopende milieustraat is er geen risico meer dat een vorkheftruck de auto van een bezoeker hindert.' Trots toont hij ook de omkleedlokalen met douchecabines en wasmachines waar de medewerkers zich wassen en hun vuile kloffie deponeren.

Gratis compost

De loop naar de milieustraten in Almere zit er mede goed in doordat de gemeente ruime openingstijden hanteert en veel aandacht besteedt aan communicatie met de burgers. Zes dagen in de week zijn de perrons geopend. Het inleveren van het afval kost de inwoners niets. Op een topzaterdag komen wel 2500 mensen hun afval brengen. De score kan nog hoger worden door aansprekende communicatiemiddelen. 'Opsporing verzocht' staat er boven een affiche, 'we missen 7,2 miljoen kilogram papier'. Er onder staat: 'beloning 720 duizend euro'. Wilders: 'Het is de maximale hoeveelheid papier die we kunnen inzamelen in Almere als de score honderd procent is. Dat is een utopie, maar we kunnen de mensen wel aanspreken.'

De gemeente onderhoudt een uitgebreid netwerk van veertig verenigingen en scholen, van de scouting tot en met de korfbalclub, waar affiches en flyers worden verspreid. De beloning voor de nijvere scheidingsactiviteiten vloeit nog niet rechtstreeks terug naar de Almeerder, bijvoorbeeld in de vorm van een korting op de afvalstoffenheffing. De winst van 350 duizend euro belandt wel in de algemene kas van de gemeente. 'Daar komt nog bij dat we vanwege gescheiden inzameling circa vier miljoen euro besparen op de kosten van de verbranding van het afval. Ook is het voor ons veel goedkoper dat burgers afval brengen dan dat we het aan huis moeten ophalen, of langs de weg of in parken moeten opvegen', zeggen Wilders en Gijsen.

Als dank voor de getrooste moeite mogen de bezoekers van de milieustraat alvast wel gratis compost naar huis meenemen voor hun bloembakken en tuinen. Uiteraard is deze compost afkomstig van het ingezamelde groente-, fruit- en tuinafval van de inwoners van Almere. 'Bedankt en tot ziens' staat er op een groot bord boven de afrit van de nieuwe milieustraat.