Met de rug tegen de verzakte muur

‘Op de avond van 10 september 2008 werd de bodem onder mijn voeten weggeslagen. Ik stond op straat met drie kleine kinderen, twee katten en mijn man.’ Die avond trilde de grond. Water spoot met grote kracht door de kieren van de damwand van het metrostation. De kolkende watermassa nam het zand onder de fundamenten van verschillende monumentale panden mee. Het huis van Helena van Gelder begon te tollen en helde naar achteren. De plafonds scheurden van de muren. Stenen vielen in de spouwmuur, zelfs dagen later nog. Sommige panden verzakten 23 centimeter, zo werd in die septembermaand in 2008 bekend gemaakt.

Van Gelder is de bewoonster van het benedenhuis aan de Vijzelgracht nummer 10 in Amsterdam. Het huis ligt recht tegenover de bouwput van het metrostation in aanbouw van de Noord/Zuidlijn. In de jaren ervoor heeft ze het appartement in perfecte staat gebracht om schade als gevolg van bouwwerkzaamheden aan de Noord/Zuidlijn in de vorm van haarscheurtjes in de muren onmiddellijk te kunnen detecteren. Nu wordt het pand onbewoonbaar verklaard. Op de Amsterdamse lokale televisiezender, AT5, zegt Van Gelder nog nuchter: ‘We kunnen zeker een paar maanden ons huis niet in.’ Maar 2 jaar en 9 maanden later kan ze haar huis nog steeds niet in.

Al ruim 5 jaar woont Van Gelder met haar gezin naast een bouwput. De eerste jaren wordt continu gebouwd van ’s morgens 6 uur tot ‘s avonds 10 uur. Soms gewoon de klok rond, 7 dagen in de week. ‘Het was een nachtmerrie! Het begon in 2003 met het slaan van tientallen meters hoge damwanden die de grond in moesten. Maandenlang! Het was oorverdovend. Op het bouwterrein, drie meter van mijn huis, moesten alle werknemers verplicht oorbeschermers dragen, maar de oren van mijn kinderen hoefden niet beschermd te worden.’

Na de damwanden komt er een grote hijskraan voor de deur op het bouwterrein. Bij elke handeling volgt een zogenaamde Arbo piep om werknemers op gevaar te wijzen. Het indringende geluid is tot ver in de buurt te horen van ’s morgens vroeg tot vaak laat in de avond. Seconde na seconde. Jaar, na jaar, na jaar.

Van Gelder verzucht: ‘Bouwlampen, die ’s avonds je huiskamer en de slaapkamer van je kinderen binnen schenen. Zo fel, daar kon geen gordijn tegen op.’ Dan was er nog het constante stof, dat overal doorheen dringt. ‘Het is in strijd met alle normen voor fijnstof, maar omdat het een bouwterrein is mag het. Mijn kinderen moesten er maar mee leven.’ ‘En de informatie die je kreeg, klopte nooit. Je werd voortdurend met verkeerde informatie belazerd Op een dag werden we in het weekeinde achter hekken opgesloten. Je kon en mocht je huis niet uit omdat zij moesten werken.’

Zintuigen

Wat deed de gemeente Amsterdam? Ze schudt haar hoofd. ‘Praten, praten en nog eens praten. Urenlang! Uiteindelijk hebben bewoners afgedwongen dat er alleen van 7 uur ’s ochtends tot maximaal 10 uur ‘s avonds gewerkt mocht worden. Je hebt dan een uur of 9 rust. Maar toch, al je zintuigen worden 15 uur per dag overbelast.’

Ze vervolgt. ‘Mijn man en ik hebben ieder een eigen bedrijf. We werken vanuit huis, maar dat hou je zo niet vol. En die ambtenaren maar praten. Bagatelliseerden onze situatie. Tsja, zij verdienden hun geld met al dat gepalaver. Ondertussen gingen de ondernemingen van mijn man en mij bijna kapot.’

Als ze even op adem komt van haar retirade: ‘Oh ja, we kregen als compensatie voor al die overlast een geveltuintje en een buurtfeest van de gemeente.’ Het cynisme druipt er vanaf.

Ze maakt zonder enig succes afspraken met de stadsdeelvoorzitter, de wethouder, nog een wethouder. Begrip, laat staan een oplossing is er niet. Of toch? Inmiddels is Tjeerd Herrema in 2006 wethouder geworden. Volgens Van Gelder vind hij haar een kenau. Maar Herrema neemt wel vóór de verzakking van panden aan de Vijzelgracht, de tijd om haar dossier te bestuderen. Hij concludeert in de zomer van 2008 dat het zo niet langer kan. Het is een onhoudbare situatie om daar met drie kleine kinderen te moeten blijven wonen.

Herrema laat daarop het pand taxeren door makelaarskantoor Babs Persoons om het te kunnen kopen zodat Helena van Gelder met haar gezin elders kan gaan wonen. Plotseling gloort er hoop aan de horizon. Van Gelder weet echter nog niet hoe desastreus dit goed bedoelde initiatief van Herrema zal uitpakken.

Taxatie

Als de taxatie van makelaar Babs Persoons 3 weken later door de brievenbus valt, schrikt Van Gelder zich wezenloos. Haar benedenhuis, meer dan 200 vierkante meter in het centrum van Amsterdam, is getaxeerd op een onderhandse verkoopwaarde van 600 duizend euro. Een schijntje. Makelaar Persoons betwist deze conclusie. De makelaar zegt naast de onderhandse waarde ook een hogere waarde te hebben getaxeerd waarin de bouw van het metrostation niet is verwerkt(zie kader verkoopprijs). Vier taxaties door vier andere makelaars komen uit op waardes tussen de 875 duizend en 1.050 duizend euro. Maar dat mag niet baten. Kort daarop, in september 2008, verzakt het pand van Van Gelder. Na een nacht noodopvang bij vrienden wordt ze met haar gezin ondergebracht in een luxe hotel.

Na 3 dagen vindt Van Gelder in haar buurt een appartementje van 33 vierkante meter waar ze met haar gezin intrekt. Ondertussen wordt haar pand aan de Vijzelgracht weer bewoonbaar verklaard, zonder dat er iets aan is gebeurd. Ze kan terug,  zegt de gemeente. Maar het gas is nog afgesloten, en de verwarming werkt ook niet. Douchen en koken kan dus niet. Bovendien, haar kinderen zijn doodsbang en durven niet terug.

Radeloos wil Van Gelder dan maar gebruik maken van de mogelijkheid om haar benedenwoning te verkopen aan de gemeente, zodat zij met haar gezin een ander gelijkwaardig pand kan kopen. Maar in de maanden en jaren na de verzakking loopt ze steeds tegen die 600 duizend euro aan waarvoor haar pand is getaxeerd. Dit bedrag neemt de gemeente steeds als uitgangspunt voor onderhandelingen. ‘Ze hebben er een tonnetje bovenop gezet om ons tegemoet te komen’, zegt Van Gelder hoofdschuddend.

Conflict

De situatie met vijf personen in het appartementje van 33 vierkante wordt ondertussen onhoudbaar. Van Gelder vindt een aardig huis in haar buurt, in de Kerkstraat. De eigenaar is het gezin ter wille en bereid het te verhuren met een optie tot koop. De gemeente zal zoals bij alle gedupeerden de huur betalen. Van Gelder is blij dat ze voorlopig met haar kinderen naar een behoorlijke woning kan. Bijna anderhalf jaar woont het gezin in de Kerkstraat. In haar woning aan de Vijzelgracht komen studenten anti-kraak te wonen. In die periode is er op en af contact met de gemeente en het Schadebureau over de verkoop van het pand aan de gemeente. Telkens komen ze er niet uit vanwege die in haar ogen te lage taxatie. De hogere taxaties door andere makelaars lijken niet mee te tellen.

Ondertussen ontstaan steeds meer geschilpunten, zoals over de inrichting- en verhuiskosten. De ruimhartige compensatie over de eerste maanden wordt ineens ter discussie gesteld. Maar er is ook ruzie over wie de energierekening moet betalen van de anti-kraak bewoners in de Vijzelgracht. Of een conflict over de vergoeding van de inkomstenderving van Van Gelder en haar man die nog nauwelijks hun werkzaamheden als ZZP’ers kunnen uitvoeren. Advocaatkosten worden het volgende geschilpunt.

De eigenaar van het pand aan de Kerkstraat wil vervolgens duidelijkheid van de bewoners: wordt het hom of kuit. Van Gelder moet na anderhalf jaar huur, vóór 1 mei 2010 het pand kopen. Zo niet, dan moet het gezin vertrekken. Maar Van Gelder en de gemeente zijn het nog steeds niet eens als het gaat om de aankoop van haar verzakte pand tegen een redelijk bedrag, zodat zij de Kerkstraat kan kopen.

Van Gelder: ‘Alles duurde zo lang. Het bleef maar bij praten, gesteggel over die taxaties, dan waren er weer ambtenaren op vakantie, moest er weer overleg zus of zo gevoerd en dan had deze of gene weer zwangerschapsverlof of was ziek. Of er was een lastige vraag waar men zich maanden over moesten buigen. Op ons herhaalde verzoek om overleg met het Schade bureau kwam geen reactie.’

Uiteindelijk gebeurt er niets. Van Gelder en haar gezin moeten de Kerkstraat verlaten. Met heel veel geluk vindt het gezin vervolgens in de buurt een woning aan de Prinsengracht. Veel duurder in huur, maar de eigenaar is bereid de huur te verlagen naar het bedrag dat werd betaald voor de Kerkstraat. ‘Anders zou de gemeente moeilijk gaan doen.’ Met grote tegenzin en uitsluitend als voorschot fourneert de gemeente ook dit keer de huur. Weer verhuist Van Gelder met 3 kinderen, twee katten, haar man en 250 verhuisdozen naar de Prinsengracht.

Ombudsman

Niet veel later stapt Van Gelder ten einde raad naar de Amsterdamse Ombudsman, Ulco van der Pol, om zijn steun te vragen. Verbaasd constateert ze dat de gemeente ook al bij de Ombudsman heeft aangeklopt om een procedure op te starten zonder hen te informeren. De Ombudsman stelt voor de zaak te onderzoeken en met een bindend advies te komen. Beide partijen stemmen hiermee in.

Van der Pol gaat zorgvuldig te werk en steekt er veel tijd in. Hij heeft al meerdere rapporten geschreven over de situatie van bewoners en ondernemers aan de Vijzelgracht. Van der Pol kijkt ook naar de talloze andere geschilpunten tussen Van Gelder en de gemeente.

Ook nu weer brengt de gemeente het fel bekritiseerde taxatierapport van Babs Persoons in bij de Ombudsman. Uiteindelijk komt de Ombudsman 15 december van dat jaar met zijn bindende advies. Voor elk van de geschilpunten komt Van der Pol met een bedrag om de zaak op te lossen. Alle transacties moeten vóór 1 mei 2011 zijn afgerond.

De gemeente accepteert het oordeel van de Ombudsman. Maar Van Gelder en haar man vinden de uitkomst dramatisch. Weliswaar gaat de Ombudsman bij het vaststellen van de verkoopprijs van hun pand aan de Vijzelgracht niet uit van de onderhandse taxatie van Babs Persoons, maar de prijs van 875 duizend euro vinden ze nog ver onder de maat. Volgens Van Gelder lijden ze zo tonnen verlies. De paniek bij Van Gelder is dan ook groot. Ze blijft met een forse ongedekte cheque zitten als ze hiermee in zee gaat. ‘Ik kan het me niet permitteren 300 duizend euro verlies te lijden op ons huis aan de Vijzelgracht door verkoop aan de gemeente’, meent ze. ‘Ik kan hier geen gelijkwaardig pand voor terugkopen in het centrum van Amsterdam.’ Voor alle andere kwesties vindt Van Gelder dat de Ombudsman ergens in het midden is gaan zitten, maar dat vindt zij eveneens niet reël. Van Gelder verzoekt wederom om overleg met de gemeente en het Schadebureau. Als ze geen gehoor vindt, laat ze het advocatenbureau Kennedy Van der Laan een rechtszaak aanspannen, die over 9 weken dient.

Voor het stadhuis is de maat inmiddels vol. Verantwoordelijk wethouder Eric Wiebes schrijft dat de gemeente geen overleg meer wil met het gezin Van Gelder. De wethouder vervolgt: ‘Mocht de rechter het bindend advies van de Ombudsman vernietigen dan behoort de belangstelling van de gemeente voor de aankoop van de woning tot het verleden.’

Van Gelder vindt dat ze door de wethouder wordt weggezet als een onredelijke profiteur, een speculant die een slaatje probeert te slaan uit de situatie. Al haar opties om tot een oplossing te komen, zijn afgesneden. Zelf verwoordt ze de essentie van de brief van wethouder Wiebes als volgt: ‘zak maar in de stront’.

Uitgerookt

De huur van het appartement aan de Prinsengracht wordt sinds 1 mei dit jaar niet meer door de gemeente vergoed. Van Gelder en haar gezin zitten nu met dubbele lasten: de huur van de Prinsengracht, de hypotheeklasten van de Vijzelgracht en ook nog eens oplopende advocaatkosten. Ondertussen komt er veel te weinig geld binnen, want alle energie gaat zitten in het geschil met de gemeente. Aan werken komt ze nauwelijks meer toe. Ze schat dat ze deze situatie nog 4 maanden kan uitzingen en dan is het geld op. ‘We worden gewoon uitgerookt. Dit is schandalig!’

En wat nu? ‘Er is maar één weg en dat is terugkeren naar het huis met de scheuren aan de Vijzelgracht. Mijn middelste zoon is daar heel erg bang voor. Maar eerst moet het opgeknapt worden. Uit een eerste onderzoek blijkt dat dát nog minstens anderhalf jaar gaat duren, voordat we terug kunnen keren. Het Schadebureau Noord/Zuidlijn buigt zich er nu over. Het herstel moet op diens kosten gebeuren.’

In juni toont het Schadebureau de bereidheid om de klus op te pakken. De benedenwoning wordt hersteld. Gelukkig is de fundering volgens het Schadebureau nog in orde en hoeft daar niets aan te gebeuren. ‘Belachelijk’, reageert Van Gelder. ‘Metingen wijzen uit dat het pand tot op de dag van vandaag niet standvast is.’ Het volgende geschilpunt lijkt alweer geboren.

Van Gelder schrikt weer op van die helse Arbo piep, kijkt naar de bouwput en zegt: ‘Eerst 5 jaar ellende van de bouwwerkzaamheden aan het metrostation. Toen bijna 3 jaar na de verzakking eindeloos praten over een oplossing die er niet kwam. En nu weer anderhalf wachten op het opknappen van ons pand. Al die verloren jaren. Het allerergste is dat dit de jeugd van mijn 3 kinderen zo raakt. En ik, ik word steeds kwader, maar ik kan niets. Ik sta met mijn rug tegen de muur.’  

----------------------------------------------

Gemeente en ombudsman

 ‘De gemeente Amsterdam onthoudt zich op dit moment van er commentaar, zolang de zaak onder de rechter is’, reageert een communicatiemedewerker van de stad op eerder gestelde schriftelijke vragen. De gemeente herkent zich niet in de kritische vraagstelling, zo wordt toegevoegd. De gemeente wil nog wel onderstrepen dat ze de conclusies van het bindend advies van de Amsterdamse Ombudsman accepteert. Ombudsman, Ulco van der Pol bestrijdt de beeldvorming dat de gemeente weinig heeft gedaan om de zaak van Helena van Gelder en haar verzakte pand op te lossen. Hij begrijpt niet goed waarom zij zijn bindend advies niet accepteert.

----------------------------------------------

 ‘Situatie vijzelgracht gênant’

 ‘Eigenaars, gebruikers zijn zonder uitzondering ontevreden over de afhandeling van hun schadeclaims door het Schadebureau.’ In mei 2009 concludeerde stadsvernieuwingsconsulent Rente de Weerd dit naar aanleiding van een eigen onderzoek onder bewoners en ondernemers aan de Vijzelgracht. Na ruim 2 jaar later is het niet veel beter. ‘Diverse bewoners van verzakte panden zitten in het zelfde schuitje als Helena van Gelder en haar gezin. Sommigen zelfs nog langer. Het is gênant’, zegt De Weerd. De oorzaak is dat de gemeente Amsterdam, noch het Schadebureau Noord/Zuidlijn, zich ooit op een calamiteit hebben voorbereid. ‘En nu zijn ze geconfronteerd met het zwartste scenario, verzakkende panden. De gemeente is na de verzakkingen meer bezig geweest met de eigen sores op te lossen rond de stagnerende bouw, dan met de gedupeerden.’ Volgens De Weert heeft de gemeente In het geval Helena van Gelder de laagste taxatieprijs van makelaar Babs Persoons genomen. In de onderhandse taxatie is de waardedaling als gevolg van bouwwerkzaamheden aan het metrostation niet verdisconteerd. ‘On-be-grijpe-lijk!’, zegt De Weerd. En nu? ‘Nu is het verzand in een interne discussie bij de gemeente; een ordinaire verzekeringskwestie. Helena van Gelder en ook anderen zijn daar de dupe van. Slachtoffers moeten wachten. De gemeente neemt geen risico als het gaat om aankoopprijzen van verzakte panden en zit dus aan de lage kant. Zoals het nu gaat, is dit niet de uitkomst waar je als gemeente tevreden mee kan zijn.’

----------------------------------------------

Verkoopprijs

De taxerende makelaar van Babs Persoons, Roger Heemskerk is ontdaan over alle trammelant rond zijn onderhandse taxatie van 600 duizend euro van het benedenhuis aan de Vijzelgracht 10. ‘Er zijn twee taxaties. Eén waarbij de ellende, de waardedaling als gevolg van de bouw van het metrostation, is meegenomen, dat is de onderhandse waarde van 6 ton. Maar ik heb ook een taxatiewaarde aan de gemeente gegeven van 7,5 tot 8 ton voor het appartement als geen sprake was van een bouwput van de Noord/Zuidlijn voor de deur.’ De verschillende taxatiewaarden van andere makelaars varierend van 875 duizend tot 1.050 duizend euro, wijt hij aan de verschillen in oppervlakte van de woning bij elke taxatie. Het verbaast hem dat die uiteen loopt van 180 tot 223 vierkante meter. Persoons gaat uit van de 180 vierkante meter die de gemeente hem op een plattegrond heeft aangeleverd. ‘Maar goed’, zegt Heemskerk, ‘ik snap dat mevrouw Van Gelder rode vlekken krijgt als de gemeente die 600 duizend euro als uitgangspunt heeft genomen voor onderhandelingen over de verkoopprijs.’