Met de mantel der liefde

Een veelzijdig ondernemer is Rinus Beusenberg beslist. Van kroegbaas, exploitant van peeskamers, zanger en eigenaar van een meubelzaak, kwam hij begin jaren negentig in de handel in grond terecht. Voor dat laatste had hij talent, vertelt hij aan de keukentafel van zijn ruime villa in het Noord-Hollandse Cruquius.'Dat was big business. Ik kocht voor de prijs van agrarische grond. Op het moment dat er vervolgens een bedrijfsbestemming op kwam, verkocht ik met veel winst. Hoe ik wist welke plekken interessant waren? Dat voelde ik gewoon aan. Ik keek op de kaart, bestudeerde de plannen van de gemeenten en maakte de juiste keuze.'

 

De jaren dat het financieel goed ging met Beusenberg liggen inmiddels ver achter hem. Het nooit in gebruik genomen zwembad op de overdekte binnenplaats van zijn woning herinnert aan de malaise waarin hij terecht is gekomen. Zeven ton heeft Beusenberg naar eigen zeggen uitgegeven aan advocaat- en onderzoekskosten in procedures tegen Haarlemmermeer. De gemeente zat hem dwars bij het realiseren van een erotisch uitgaanscentrum en speelde onder één hoedje met andere ondernemers, zo valt uit het dossier te concluderen. De Noord-Hollandse ondernemer is zo boos dat hij niet alleen de gemeente, maar ook ex-burgemeester Fons Hertog persoonlijk aansprakelijk heeft gesteld voor de geleden schade.

 

City of Love

 

Nadat café-eigenaar Riny B, zoals Beusenbergs artiestennaam luidt, midden jaren tachtig in Haarlem werd opgelicht door pooiers, besloot hij hen dwars te zitten door zelf ramen te exploiteren. 'Dat hele verhaal dat prostituees worden uitgebuit speelde toen al. Ik wilde daar niet aan meewerken. De dames betaalden bijvoorbeeld veel te hoge huren. Ik heb de huurprijzen verlaagd.' Zijn idee voor de City of Love ontstond in die periode.

 

'Het leek mij veel beter als prostituees in een veilige omgeving werken waar pooiers geen toegang hebben. Toen ik dat destijds riep, keek iedereen me een beetje vreemd aan. Nu pakt Amsterdam de Wallen aan vanwege oncontroleerbare misstanden.' De City of Love leek begin jaren negentig nog een uitstekend idee. Beusenberg kon prima met de gemeente door één deur na- dat hij als tussenhandelaar in grond een aantal klusjes opknapte waar de gemeente van profiteerde. 'Ik wist in de Cruquius boeren op één lijn te krijgen om een bepaald stuk grond te verkopen. Dat was de gemeente in dit gebied in dertig jaar nog niet gelukt.'

 

Later verrichtte hij eenzelfde staaltje werk elders in de gemeente. Toenmalig ambtenaar grondzaken Geert Deddens over de transacties in Cruquius: 'We spraken af dat hij zou proberen contracten af te sluiten op zijn eigen naam of nader te noemen meester, maar dat hij niet zou vertellen wie dat zou kunnen zijn - als men weet dat de gemeente wil kopen, gaat de prijs meestal omhoog.' Beusenberg kreeg er ook iets voor terug van de gemeente. Het eigendom dat hij in het gebied had (één hectare) werd van agrarische grond omgezet in de bestemming bedrijfsterrein.

 

Toezegging

 

Voor wat hoort wat, dat was blijkbaar de sfeer destijds in Haarlemmermeer. Dat ambtenaren, bestuurders en ondernemers in de regio dicht bij elkaar op schoot zaten, was de suggestie van een artikel begin 2006 in de Volkskrant. De krant onthulde dat Schiphol in 1999 gronden voor de neus van de gemeente wegkaapte: nota bene één dag voordat het voorkeursrecht voor de gemeente om deze gronden te kopen in zou treden.

 

'Het was in werkelijkheid nog erger', zegt Peter van Groenigen, raadslid voor de lokale partij HAP. 'Bij de notaris vond de transactie rond vijf voor twaalf 's nachts plaats, net voor de gemeente het eerste recht had de grond te kopen.' Nooit is duidelijk geworden, ondanks aangifte door Haarlemmermeer en een extern onderzoek, hoe de luchthaven over die vitale informatie kon beschikken. Of Schiphol een streepje voor had bij de gemeente zal wel nooit vast komen te staan.

 

Dat Beusenberg iets terug kon verwachten na zijn bemiddeling in de grondtransacties voor de gemeente wel. 'Er is niets toegezegd. Wel is de heer Beusenberg iets gezegd in de sfeer van dat men niet zal vergeten wat hij gedaan heeft voor de gemeente en dat hij de gemeente in de toekomst wel eens nodig zal hebben', zo is uit de mond van toenmalig ambtenaar Van der Noll in een intern gespreksverslag van 23 juni 2003 opgetekend. Wethouder Van der Geest zegt in datzelfde stuk dat er wel verwachtingen zijn gewekt, maar er niets concreets is toegezegd. Ex-ambtenaar Deddens, die na zijn pensionering Beusenberg enige tijd van betaald advies voorzag, liet zich schriftelijk in dezelfde bewoordingen uit.

 

Brugrestaurant

 

In 1995 besprak Beusenberg voor het eerst zijn plannen voor wat de media een megabordeel noemden. De toenmalig wethouder zag dat echter niet zitten. Dat veranderde in 1998 met het aantreden van wethouder Görtemöller, verantwoordelijk voor Economische Zaken en het Grondbedrijf. Na overleg met de VVD'er besluit Beusenberg in september 1998 een aanvraag voor zijn erotisch centrum op een nieuwe locatie in te dienen: op het bedrijventerrein Nieuw-Vennep-Zuid. Kort daarop krijgt hij te horen dat het college niet mee wil werken aan een megabordeel op een bedrijfslocatie.

 

Het jaar daarop laat Beusenberg zijn oog vallen op een stuk grond ten westen van de A4, nabij het bekende brugrestaurant van Van der Valk. De gemeente zag het ook daar echter niet zitten. De nabijheid van Schiphol zou bebouwing uit veiligheidsredenen niet toelaten. Tot 2007 passeren nog drie locaties de revue. Dan is de ondernemende Noord-Hollander weer terug bij af: bij het brugrestaurant. De gemeenteraad - die zich inmiddels intensief met het dossier-Beusenberg bemoeit - vraagt het college in 2007 over deze locatie verder te praten. En hoewel de nabijheid van Schiphol niet langer een probleem is, ziet het er ook nu niet naar uit dat de City of Love spoedig op deze locatie verrijst. Beusenberg ligt overhoop met Rijkswaterstaat over de ontsluitingswegen en de provincie moet eerst nog het streekplan voor het gebied herzien, wat een langdurig en onzeker traject is.

 

Van der Valk

 

Tot zover lijkt de zoektocht van Beusenberg naar een geschikte locatie misschien niet zo bijzonder. Wel meer ondernemers stoten zo nu en dan hun neus. Bij nadere bestudering van het dossier duiken er echter wel veel vragen op. Waarom liet Van der Valk bijvoorbeeld plannen ontwikkelen voor een hotel op hetzelfde stuk grond als waar Beusenberg aanvankelijk zijn oog op had laten vallen?

 

Dat was vreemd. Van der Valk en Beusenberg waren in gesprek geweest over de gezamenlijke ontwikkeling van een hotel en het familieconcern wist dat de gemeente de locatie om veiligheidsredenen had afgewezen. In 2002 kocht het hotelconcern desondanks gronden aan ten westen van de A4. Gezien de inhoud van een gespreksverslag tussen vertegenwoordigers van Van der Valk, Rijkswaterstaat en de gemeente Haarlemmermeer uit 1999, in bezit van Beusenberg, niet zo gek: de drie partijen verkenden volop de mogelijkheden voor een hotel ten westen van de A4. Omdat Beusenberg echter een stukje land wist te kopen dat Van der Valk als overpad nodig heeft, kan het concern zijn hotelplannen volgens de ondernemer niet realiseren.

 

Doodkopen

 

Heeft de gemeente, in de persoon van wethouder Görtemöller, Beusenberg een streek geleverd? De bestuurder zou aan Beusenberg in 2001 het signaal hebben afgegeven dat gronden op De Liede geschikt waren voor zijn City of Love, terwijl intern bekend was dat dit niet zo was. Veel wijst op een bewuste actie. 'Uiteindelijk wees Görtemöller omgeving de Liede aan waar hij de meeste kans van slagen achtte', verklaarde Arnold Verbruggen onder ede. Hij was bouwkundig adviseur van Beusenberg en vanaf september 1998 verschillende keren aanwezig tijdens gesprekken met de wethouder.

 

De ondernemer kocht op 15 maart 2001 de gronden op de Liede aan. Dat was de dag dat zijn koopoptie op de grond afliep. In april liet de gemeente echter alsnog weten dat de plek ongeschikt was voor de City of Love. Toen Beusenberg in 2007 stukken in handen kreeg met het stempel vertrouwelijk erop, bleek echter dat de gemeente hem veel eerder had kunnen inlichten. In een interne nota van februari 2001 was de locatie al afgeserveerd en het gemeentebestuur had eind februari besloten dat de City of Love niet op de Liede mocht komen. 'De gemeente zond Beusenberg gelet op een deal met Van der Valk weg van de locatie A4 brugrestaurant en liet Beusenberg zich doodkopen op de Liede', betoogde Beusenbergs advocaat voor de rechtbank.

 

Beusenbergs achterdocht werd extra gevoed toen projectontwikkelaar Dura Vermeer Meerschip (DVM) in 2003 een koopoptie op zijn gronden op De Liede opzegde. Dat DVM een kopie van de opzeggingsbrief naar de gemeente stuurde, zoals later bleek, sterkte hem in zijn mening dat er een spelletje met hem werd gespeeld. Had de gemeente aan DVM verzocht om de koopoptie voor terrein op de De Liede te laten vervallen? Volgens Beusenberg had Haarlemmermeer daar een belang bij, omdat hij zo zijn financiële positie niet kon versterken.

 

Tippen

 

En hoe zat het met een ander stuk grond, de Wilhelminahoeve, waar Beusenberg in 2003 een koopoptie op had genomen? Dat deed hij naar eigen zeggen wederom niet zomaar, maar na signalen vanuit de gemeente. En inderdaad: in het concept van een locatieonderzoek uit september 2003 kwam dit stuk grond het beste uit de bus voor de vestiging van het erotisch uitgaanscentrum. Van die conclusie was in de uiteindelijke versie echter niets meer over. Interessant is dat dit laatste stuk van oktober 2003 dateert.

 

Uit documenten die Beusenberg met een beroep op de Wet Openbaarheid van Bestuur in handen kreeg, blijkt dat Meerschip - gespecialiseerd in projectmanagement en projectontwikkeling - in september 2003 onderhandelde met de gemeente over de ontwikkeling van de Wilheminahoeve tot bedrijventerrein. Vanaf een thuisadres, zo wordt nadrukkelijk in een e-mail vermeld, wisselde een gemeenteambtenaar in concept een samenwerkingsovereenkomst met Meerschip uit. Dat het erotisch uitgaanscentrum niet welkom was op de toekomstige bedrijfslocatie, blijkt uit een andere brief. 'De vestiging van Love City is volstrekt, maar dan ook volstrekt in strijd qua verschijningsvorm, maar voorts ook qua type bedrijvigheid met hetgeen (...) als uitgangspunten voor dit gebied is aangegeven', aldus de ontwikkelcombinatie Nieuw-Vennep Zuid III, dat via Meerschip getipt was over mogelijke komst van de City of Love, in een brief van 12 november 2003 aan de gemeente Haarlemmermeer.

 

Nieuw-Vennep Zuid III bezat destijds zestig procent van de grond op de Wilheminahoeve. Door tussenkomst van Meerschip was de ontwikkelaar bezig een bedrijfsbestemming aan het gebied te geven. Op de vraag vanuit de gemeenteraad waarom de gemeente niet zelf heeft geprobeerd de gronden op de Wilheminahoeve te verwerven, komt een antwoord dat de vraag doet oprijzen of ook Nieuw-Vennep Zuid voorkennis bezat toen het de gronden voor lage agrarische prijzen aankocht. Op 18 januari 2006 schrijft het college: 'De gemeente heeft geen pogingen gedaan om de gronden te verwerven (...) De gemeente had daar ook geen reden toe, want de grond had een agrarische aanduiding. Op het moment dat de Wilhelminahoeve binnen de rode contouren (bebouwbaar gebied, MvdK) kwam liggen - februari 2003 - was de grond al in eigendom van Nieuw-Vennep Zuid III.'

 

Verhullen

 

En, tot slot, waarom vertelde voormalig wethouder Görtemöller op een aantal punten niet de waarheid toen hij onder ede verklaringen aflegde over de gang van zaken rond de City of Love? Het Amsterdamse gerechtshof betrapte hem vorig jaar op een aantal onjuiste beweringen, maar hij werd niet vervolgd voor meineed. Görtemöller had onder meer in strijd met de waarheid verklaard dat Beusenberg hem niet had voorgesteld zijn plannen aan de A4 bij het brugrestaurant te willen realiseren en dat hij niet op de hoogte was van het locatieonderzoek naar de beste plek voor de City of Love. Dat hij niets over een bestemmingsplanwijziging van De Liede tegen Beusenberg zou hebben gezegd, omdat hij daar als wethouder niet over ging, was volgens het hof, bovendien in strijd met een notitie waarop stond dat dit bedrijventerrein wel degelijk onder verantwoordelijkheid van Görtemöller viel. Wat had de wethouder eigenlijk te verhullen?

 

Op veel van de vragen in de zaak-Beusenberg moest een antwoord komen. Ernst & Young kreeg in februari 2006 opdracht van het college van Haarlemmermeer onderzoek te doen naar drie omstreden grondtransacties: die waarbij Schiphol grond voor de neus van de gemeente wist weg te kapen en de transacties op de gronden van de Wilhelminahoeve en De Liede. Het onderzoek was er op gericht 'een einde te maken aan de steeds terugkerende speculaties en geruchten over mogelijke onrechtmatigheden rond grondverwervingstransacties uit drie voorgaande collegeperiodes', aldus de officiële opdracht aan de forensische accountants. Omdat het onderzoek naar de Wilheminahoeve en De Liede volgens de accountants leidt naar dossiers die nog onderdeel zijn van lopende geschillen, is het onderzoek met instemming van het college op deze twee onderdelen nooit afgerond.

 

De advocaat van Beusenberg ziet het stopzetten van het onderzoek als bewijs dat de onderzoeksdoelstelling - een einde maken aan geruchten - in gevaar kwam. Voor Peter van Groenigen, raadslid voor de lokale partij HAP, was het deels afblazen van het onderzoek een grote teleurstelling. 'Mijn fractie vond dat onacceptabel omdat er daardoor onvoldoende inzicht is in het handelen van het openbaar bestuur in relatie tot Beusenberg.' De gezamenlijke oppositie, behalve het CDA, laat het daar niet bij zitten. Uit het eigen fractiebudget huren de HAP, ChristenUnie/SGP, SP, De Betrouwbare Partij en D66 zelf een onderzoeksbureau in. Die gaat omstreden grondtransacties in Haarlemmermeer onderzoeken. 'Het bureau krijgt dezelfde opdracht mee als het college destijds aan Ernst & Young heeft verstrekt.'

 

Zonder vooruit te willen lopen op het onderzoek, kan Van Groenigen zich niet voorstellen dat het bureau stelt dat Beusenberg goed behandeld is. 'Ik heb de dossiers uitvoerig bestudeerd. Voor mij is het duidelijk dat Beusenberg steeds een kant is opgeduwd, waarvan bestuurders en ambtenaren wisten dat het tot niets zou leiden.'

 

'Hetzelfde patroon als bij Chipshol'

 

'In het verhaal van Rinus Beusenberg is hetzelfde patroon zichtbaar als wat Chipshol is overkomen', zegt Jaap Sluis, woordvoerder van Chipshol desgevraagd. Het bedrijf probeert al vijftien jaar in de Haarlemmermeer het Groenenbergterrein te ontwikkelen. 'Als na veel gedoe de provincie akkoord was, dan was het de gemeente die dwars ging liggen.'

 

In het geval van Chipshol, dat een concurrent is van de vastgoedpoot van Schiphol, heeft de gemeenteraad excuses aangeboden voor de gang van zaken. Provincie en Haarlemmermeer hebben in een schikking voor het veroorzaken van vertragingsschade respectievelijk één en 11,6 miljoen euro betaald aan Chipshol. De problemen zijn volgens Sluis echter niet voorbij, want de provincie wil een vierbaansweg aanleggen. Dwars over terrein van Chipshol. 'Haarlemmermeer verzet zich daar per brief wel tegen, maar niet dusdanig dat ze weigeren mee te werken aan het plan van de provincie.'

 

'Beusenberg werd niets in de weg gelegd'

 

Rinus Beusenberg haalt 'feiten, suggesties en veronderstellingen' door elkaar, liet Haarlemmermeer de rechtbank op 12 april 2006 weten. 'Er zijn aan Beusenberg geen toezeggingen gedaan c.q. verwachtingen gewekt die niet zijn waargemaakt.' Als er al verwachtingen zijn gewekt dan kan Beusenberg volgens de gemeente niet bewijzen dat deze niet zijn waargemaakt.

 

De Noord-Hollandse ondernemer heeft de malaise waarin hij terecht is gekomen aan zichzelf te danken, is kort samengevat wat de gemeente de rechter voorhoudt. Beusenberg heeft 'altijd impulsief en prematuur' gehandeld. 'Sterker nog: vaak werd Beusenberg uitdrukkelijk gewaarschuwd niet te snel te handelen en dan deed hij het toch.' De gemeente ontkent bovendien onder één hoedje met Van der Valk, Meerschip of andere bedrijven te hebben gespeeld en is geenszins van plan financieel aan de ondernemer tegemoet te komen. De rechtbank in Haarlem dacht daar overigens ook zo over. Beusenberg is daartegen in beroep gegaan bij het gerechtshof in Amsterdam.

 

Boze burgers

 

De tijd dat overheden in relatieve ongestoordheid besluiten konden doordrukken is voorbij. Burgers weten tegenwoordig heel goed waar en hoe ze hun recht kunnen halen. Sommigen verzetten zich net zo lang totdat ze de strijd hebben gewonnen of alle juridische middelen zijn uitgeput. Over hen gaat deze serie 'Boze burgers'. Wie zijn die doorzetters, wat drijft ze en hoe gaan ze te werk?