'We doen domweg niet genoeg'

Vooral in dichtbevolkte steden gaan we de klimaatverandering aan den lijve ondervinden. Hittestress, droogte in voorjaar en zomer, en enorme ‘moessonregens’ in de winter. De schade kan oplopen tot honderden miljoenen euro’s bij een zeer extreme bui, blijkt uit de ‘wolkbreukschadeschatter’.

Dikke meter

Nog nooit was er een natter jaar dan 2023. Nog nooit is er in Nederland in een jaar 1.152 millimeter regenval gemeten, een dikke meter over heel Nederland. Vanaf half oktober 2023 tot ver voorbij Kerst regende het onophoudelijk. Er waren winterstormen, doorweekte bodems, doordrenkte weilanden. Zelfs op de zandgronden melden waterschappen dat de grondwaterstand na meerdere jaren van aanhoudende droogte is aangevuld. Op de Veluwe stroomt het water intussen uit de bossen en kolken de beken in.

Wolkbreuken

In dichtbevolkte steden komt daar nog iets bij. Naast overvloedige regenval moeten die zich steeds meer rekenschap geven van een verhoogde kans op wolkbreuken: plensbuien waarbij tot wel 90 millimeter regen valt in een uur. Ter relativering: de kans op zo’n bui is eens in de 250 jaar. Maar ook bij minder extreme buien kan stevige schade optreden.

900 miljoen

Voor een stad als Amsterdam kan zo’n bui in één klap ruim 900 miljoen euro schade opleveren, zo bleek uit recent onderzoek met behulp van de ‘wolkbreukschadeschatter’ die advies- en ingenieursbureau Tauw uit Deventer ontwikkelde. Het gaat om een directe schade van 700 miljoen euro vanwege ondergelopen woningen, winkels en kantoren en ook infrastructuur als wegen, zo maakte wethouder Melanie van der Horst van mobiliteit, openbare ruimte en water bekend. Daar kan nog ruim 200 miljoen aan indirecte schade bijkomen, bijvoorbeeld door files en het omrijden van trams en bussen en nood- en hulpdiensten die ziekenhuizen minder goed kunnen bereiken.

Objectief

Niet meegenomen in de schatting van de schade zijn kosten als meer verkeersongevallen, uitvallen van de elektriciteit, meer schimmel in woningen en daling van de waarde van de woning. ‘We proberen zo objectief mogelijk de schade te schatten die met de wolkbreuk in verband houdt’, zegt Leon Valkenburg, strategisch adviseur klimaatadaptatie en stadsontwikkeling bij Tauw. ‘Meer verkeersongevallen zijn niet goed te schatten, omzetverlies van winkels wel.’

Gecompliceerd

De rekentool bestaat al bijna tien jaar en leverde al in meer steden resultaten. Elke keer wordt het model verbeterd, aldus Tauw. Maar geen rekenexercitie was zo omvangrijk en gecompliceerd als recent in Amsterdam. ‘We hebben te maken met heel veel gebouwen, heel veel overstroombaar vloeroppervlak, verschillende drempelhoogten en zeer uiteenlopende functies tussen winkels en woningen’, legt Valkenburg uit.

Verhard

En Amsterdam heeft ondanks de grachten en het IJ een enorme hoeveelheid verhard oppervlak. ‘Vooral de vooroorlogse wijken beschikken over weinig groen, sloten en vijvers die de piekbuien kunnen opvangen.’

Grote gevolgen

Recente KNMI-scenario’s tonen dat de klimaatverandering sneller gaat, heviger is en tot grotere schade kan leiden dan we tot nog toe verwachtten. De wolkbreukschadeschatter laat zien dat gevolgen voor de stad groot zijn, reageert Melanie van der Horst (D66), wethouder verkeer, openbare ruimte en groen van de gemeente Amsterdam. ‘We doen domweg nog niet genoeg.’

Dashboard

Amsterdam heeft een ‘dashboard’ waar de ergste problemen met wateroverlast in de stad staan vermeld. De wateroverlast is in dit dashboard geïntegreerd met hittestress, droogte en overstromingsrisico’s. De meest kwetsbare buurten blijken delen van Amsterdam Noord, Nieuw-West, Oost en Zuidoost. Van der Horst: ‘We werkten tot nog toe aan het rainproof maken van Amsterdam, maar het wordt nu veel meer weerproof maken van de stad.’

Lange adem

Ze beseft dat het een zaak van lange adem is, waarbij gemeente, woningcorporaties en inwoners meer moeten samenwerken. Er is intussen een vast stramien in de aanpak. ‘Werk met werk maken’, zegt ze. ‘Moet de riolering verbeterd, dan kijken we of tegelijk meer groen is te realiseren, meer waterberging mogelijk is, en meer water is op te vangen op daken. Daarbij vraagt elke plek een andere aanpak’, aldus Van der Horst. ‘In het centrum is het minste ruimte, dus moesten we op de Nieuwezijds Voorburgwal, vlak bij de Dam, waterberging onder de tramrails aanbrengen.’

Rigoureuze vergroening

Op nog veel meer plekken in de stad moet een ‘rigoureuze vergroening’ komen, beseft de wethouder. De verharding moet worden gebroken. Wij moeten onze straten en pleinen nog meer vergroenen en daarmee de sponswerking en dus het water­absorberend vermogen van de bodem ­vergroten.’ Uit de in januari gepubliceerde Monitor Groen blijkt dat de openbare ruimte in Amsterdam groener is dan de particuliere ruimte. ‘Bewoners zouden meer ­tegels kunnen wippen en hun tuin minder verstenen’, zegt Van der Horst. ‘Man, er is nog zoveel te doen! Corporaties kunnen hun eigendom veel meer vergroenen. En samen met scholen zijn we bezig om de schoolpleinen te vergroenen.’ Dat heeft nog een mooie bijvangst. ‘Schooldirecteuren melden een prettiger speelomgeving en minder ruzies tussen de kinderen.’

Lees het hele verhaal over weerbaarheid van steden deze week in BB03 (inlog).