PBL: Leegstand winkels zal nog fors toenemen

De coronacrisis verstrekt de achteruitgang van veel winkelgebieden in binnensteden. Dat leidt tot problemen van werkgevers en een hogere werkloosheid, en tenslotte tot meer uitgaven en hogere kosten voor gemeenten. Dat meldt het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in het rapport Veerkracht op de proef.

Versterkt

Het rapport is een update van een eerder onderzoek uit 2015 naar de vitaliteit van de binnensteden in Nederland. De trend dat Nederlanders minder vaak recreatief winkelen of ‘funshoppen’ in binnensteden is al veel langer gaande, maar de coronamaatregelen hebben dat effect in een groot aantal binnensteden verder versterkt. Volgens de onderzoekers loopt de winkelleegstand op naar meer dan 40% in 2022.

Klappen

Daarbij valt wel op dat de steden die relatief vitaal zijn, zoals Amsterdam, tijdens de coronacrisis de hardste klappen krijgen, vooral omdat het aandeel van het toerisme groot is, en toeristen vrijwel geheel wegblijven. Maar dat zijn korte-termijneffecten, zegt het PBL. Op lange termijn zijn de Nederlandse binnensteden op veerkrachtig genoeg om de economische gevolgen van de coronapandemie te doorstaan. Volgens de onderzoekers blijven kernkwaliteiten, zoals sociaal-culturele betekenis, centrale ligging en sfeer van de binnensteden onverminderd. Bovendien zijn binnensteden vaker opgekrabbeld uit een dal, zoals na de economische crisis van 2008, toen veel winkels weliswaar verdwenen, maar er veel horeca terugkwam.

Nuchterheid

Het is daarom belangrijk dat gemeenten niet meteen overhaaste maatregelen nemen. Nuchterheid staat voorop, stelt het PBL. ‘Beleidsmakers moeten terughoudend zijn om langdurige consequenties te verbinden aan extreme gebeurtenissen zoals corona en om daarop haastig ad-hocbeleid te voeren dat onomkeerbaar is. Dit gebeurt bijvoorbeeld als ze op grote schaal transformatie van winkels naar woningen stimuleren zonder de lokale omstandigheden en uitzichten goed in beeld te hebben. In dit licht geldt nog steeds de hoofdaanbeveling van de eerdere studie: help binnensteden hun veerkracht te behouden en te gebruiken.’

Gevolgen

Retailorganisaties merkten tijdens de coronacrisis al op dat de gevolgen van de coronamaatregelen voor binnensteden flink kunnen verschillen. Zo zien lokale centra ineens weer meer kopers in winkelgebieden, omdat consumenten het winkelen in de ‘grote stad’ vermijden, en vaker dicht bij huis blijven.

Leegstandmakelaar

Maar verwacht wordt dat dit effect tijdelijk is, en in veel centrumgebieden maatregelen moeten worden genomen om leegstand te vermijden, of om de leefbaarheid te behouden als winkels sluiten. In de nieuwe gemeente Eemsdelta wordt volgend een speciale ‘leegstandmakelaar’ aangesteld voor  de centra van de steden en dorpen in de nieuwe gemeente, zoals Delfzijl. Deze leegstandmakelaar wordt volgend jaar benoemd en moet er, door in gesprek te gaan met winkeliers, makelaars en vastgoedeigenaren, voor zorgen dat de centra in de nieuwe gemeente aantrekkelijk en levensvatbaar blijven.