ruimte en milieu / Partnerbijdrage

De kunst van de ruimtelijke ordening van Nederland

NOVEX brengt samenhang in het ruimtelijke beleid.

02 januari 2025
groene metropool arnhem nijmegen
Groene metropoolregio Arnhem-Nijmegen | Beeld: Arcadis

Auteurs kennisbijdrage: Gerard van Santen en Imme van der Leij, Arcadis

NOVEX is een nieuwe manier van integrale en gebiedsgerichte samenwerking in het ruimtelijk domein. Aangezien niet alles overal kan, werken alle overheden onder het programma NOVEX samen aan een plan voor de inrichting van Nederland. Het programma brengt samenhang in het ruimtelijke beleid door lokale en nationale programma’s met elkaar te verbinden en versnelt de uitvoering door te sturen op duidelijke voorwaarden en uitvoeringsafspraken.

Er zijn ontzettend veel opgaves en ruimtelijke plannen die een flinke ruimte claimen. Denk aan energieneutraal in 2050, het bouwen van 900.000 nieuwe woningen per 2030 en het verbeteren van de waterkwaliteit per 2027. Deze en nog meer opgaves zullen een weerslag vinden in onze fysieke leefomgeving om een robuust en toekomstbestendig land door te geven aan de generaties na ons. Dat vraagt om keuzes, slimme combinaties en innovaties in de ruimtelijke puzzel. Provincies, waterschappen en gemeenten hebben via Ontwikkelperspectieven en Omgevingsvisies een begin gemaakt aan het leggen van deze puzzel. Uiteindelijk kristalliseert zich dit uit in een nieuwe Nota Ruimte, waarvan het Voorontwerp recent is gepubliceerd.

Nieuwe samenwerking overheden

Wij beschouwen NOVEX als een nieuwe manier van samenwerken tussen overheden en andere partijen in ruimtelijke ordening (sinds 2022). In zestien NOVEX-gebieden in het bijzonder, is de ruimtelijke puzzel extra complex. Denk aan North Sea Port District of de Groene Metropoolregio Arnhem-Nijmegen. De jaren 2022 en 2023 kenmerkten zich door Ontwikkelperspectieven, visies en (stedenbouwkundige) visuele uitwerkingen van de ruimtelijke opgaven op nationaal, regionaal en lokaal niveau. Zo brachten wij samen met PosadMaxwan de ruimtelijke strategische knelpunten richting 2050 en 2100 voor het grensoverstijgende North Sea Port District in kaart. Krachtige beelden en ontwerpen in combinatie met inhoudelijke voortgang op ruimtelijke thema’s hebben geleid tot nieuwe ambtelijke- en bestuurlijke gesprekken over ruimtelijke knelpunten van het gebied.

Verstedelijking als motor voor vergroening

Op dit moment zien we dat er behoefte is aan verdere uitvoering van deze Ontwikkelperspectieven met een verre horizon. Dat betekent het concretiseren van de ruimtelijke knelpunten, het zetten van vervolgstappen richting uitvoering en het daadwerkelijk leggen van de puzzelstukken. Daarom helpen wij voort te bouwen op het Ontwikkelperspectief van North Sea Port District met een Uitvoerings- en Investeringsagenda voor North Sea Port. Ook werken we aan innovatieve manieren van gebiedsgedreven samenwerking.

Het Hoofdlijnenakkoord van de vier coalitiepartijen PVV, VVD, NSC & BBB uit augustus 2024 focust op bestaande woningbouwlocaties en woondeals en wijst nieuwe gebieden voor grootschalige woningbouw aan. De voorkeur is om dit in samenhang met bestaande infrastructuurvoorzieningen te doen, conform het programma NOVEX. Zo werkten wij mee aan de Limburgse woningbouwplannen rondom OV-locaties. Er zit vanuit de huidige coalitie echter minder energie op de ruimtelijke kansen en mogelijkheden van de transitie naar natuurinclusieve landbouw als motor voor bredere ruimtelijke ontwikkelingen.

Jammer, want het programma NOVEX koppelt juist landbouw aan de mogelijkheden van stedelijke ontwikkeling. Landelijk gebied, natuur, vergroening en verstedelijking hebben elkaar nodig. Het lijkt ons slimmer om verstedelijking dé motor te laten zijn voor vergroening. Daarmee biedt deze ‘nieuwe’ gebiedsgerichte samenwerking NOVEX, nieuwe koppelkansen en oplossingsrichtingen en een mogelijk wenkend perspectief voor eigenaren van (landbouw)grond. Dit vraagt een nieuwe manier van denken. En wij denken om.

Versnellen van de uitvoering

Wij zetten in op het verbreden van de agenda voor verstedelijking en landelijk gebied. Door het vermaatschappelijken van de thematiek per gebied gaan wij verder dan de focus op ambtelijke en bestuurlijke samenwerking in de meeste NOVEX-gebieden. Vanwege de vernieuwende aard van de samenwerking en de integraliteit van de vraagstukken, zien wij dat NOVEX vaak het begin is van een complexe samenwerking waar partners vaker behoefte hebben aan externe betrokkenheid. Vanuit onze ervaring met gebiedsprocessen zetten wij joint fact finding, gedeelde analyses en beeldvorming en ruimtelijk ontwerp door onze landschapsarchitecten en stedelijk ontwerpers in om samenwerking rondom uitvoering te organiseren. Wij jagen processen aan, houden partijen aan tafel en hebben geen bestuurlijke betrokkenheid of belang.

Elke regio telt. Daarom omarmen wij de regio-georiënteerde en uitvoeringsgerichte benadering van het NOVEX-programma. En die benadering zal hard nodig zijn, want bestaande ruimtelijke opgaves zullen ook van aard veranderen. Wij verbreden de agenda en handelen vanuit gedeeld eigenaarschap met al betrokken partijen en partijen die in de toekomst een belangrijke rol gaan spelen.

Meer weten?

Luister ook naar de podcast ‘De Ruimtepuzzel’, waar Imme van der Leij en Joost van Kleij spreken met collega’s over het slim omgaan met één stukje grond. Hoe kun je waarde creëren voor verschillende fysieke ruimtevragen? 
Of neem contact met ons op op.

Plaats als eerste een reactie

U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.