Katwijk is klaar met de klinkers

Al vijftig gemeenten sloten zich aan bij Operatie Steenbreek, een platform dat burgers enthousiasmeert hun tuin te vergroenen. Nodig in de strijd tegen wateroverlast en zomerhitte. Helpt het genoeg, of is het wachten op een tegeltaks via de rioolheffing? Bericht uit versteend Katwijk. 

Volledig betegeld

‘Ooit hadden de huizen hier grotere achtertuinen’, wijst wethouder Jacco Knape (SGP). ‘Bijna elke vierkante centimeter is in de loop der tijd benut om van de schuurtjes een vakantiehuis te maken, om aan de behoefte van toeristen te voldoen. Je houdt vrijwel volledig betegelde binnenplaatsjes over. Net groot genoeg voor twee tuinstoelen en de rolcontainer.’ 

Mentale kwestie
Katwijk scoorde deze zomer als een van de slechtste gemeenten, gerangschikt naar de hoeveelheid groen binnen de bebouwde kom. Een logische consequentie van de zilte bries die dagelijks door de smalle straatjes trekt, zou je kunnen denken, en het meeste groen de das om doet. Te gemakkelijk gedacht, vindt Knape. Dat Katwijk versteent is geen natuurprobleem maar eerder een mentale kwestie, vermoedt de wethouder.

Slecht zeewater
Een kwestie die om oplossingen vraagt, bovendien. Bij de steeds veelvuldiger optredende zware regenbuien raakt het riool overbelast en stroomt vervuild water via de dwars door de gemeente lopende Oude-Rijn uit in de zee. Knape: ‘Als je uitlegt dat we dan zeewater van slechte kwaliteit krijgen, zie je bij burgers voor het eerst enig begrip ontstaan.’

Afkoppelen
Samen met hoogheemraadschap Rijnland is Katwijk om die reden al langer bezig om buurten af te koppelen van het riool, vertelt Knape. ‘Maar het water moet dan wel ergens anders heen kunnen, in de grond kunnen zakken.’ De vergroening van de openbare ruimte, zoals die nadrukkelijk staat opgenomen in het huidige collegeprogramma van CDA, SGP en ChristenUnie, had onvoldoende effect. Kon Katwijk zich niet aansluiten bij de Operatie Steenbreek die burgers verleidt hun tuin te vergroenen?, werd vanuit de raad geopperd.

Privé-gebied
In de afgelopen drie jaar maakte ook het college geregeld die afweging, aldus Knape. ‘Wat ons tegenhield is dat je met Steenbreek in de tuin van mensen komt, in hun privé-gebied. Heb je daar als gemeente wel iets over te zeggen? Natuurlijk kun je ze informeren over wat goed is voor het lokale leefklimaat, maar daar zit een grens aan.’

Overstag
Bij een bijeenkomst van Steenbreek ging hij overstag. ‘Ik ontdekte dat er veel kennis bestond waar wij als Katwijk goed gebruik van zouden kunnen maken. Vooral in de wijze waarop ze hun burgers over de streep wisten te trekken om iets aan de verstening te doen. Dat gaf voor mij de doorslag.’ En dus sloot Katwijk zich afgelopen voorjaar als ongeveer vijftigste gemeente bij de onttegelaarsclub aan.

Groeistuipen
Ja, het gaat goed met Steenbreek, zegt oprichter Wout Veldstra, zó goed dat zijn organisatie last krijgt van groeistuipen. ‘We hebben vier nieuwe consulenten aangenomen om de gemeenten beter van dienst te kunnen zijn.’ Steenbreek biedt hen voor het jaarlijkse bedrag van vijfduizend euro ‘een pakket ondersteuning’. Veldstra: ‘Een gemeente moet zelf actie ondernemen, lokale activiteiten organiseren. Daar willen we ons zo weinig mogelijk mee bemoeien. Hebben we ook geen personeel voor, trouwens.’ Wat moet Steenbreek in de aangesloten gemeenten idealiter bewerkstelligen? ‘Meer bewustwording’, vindt Veldstra. ‘Burgers het gevoel geven dat ze zelf invloed hebben op hun eigen omgeving. En zo de verstening tegengaan.’

Waterschappen ambassadeurs
Naast de gemeenten hebben zich inmiddels ook vier waterschappen als ambassadeurs bij Steenbreek aangesloten. Veldstra ‘We hebben een gezamenlijk belang. Ook kunnen waterschappen helpen om gemeenten over de streep te trekken. Waterschap Vallei en Veluwe haalde bijvoorbeeld Ede over.’ Meten doet Steenbreek de resultaten van gemeenten niet. ‘Daar hebben we de capaciteit niet voor. Al zijn er gemeenten die daar voorzichtig mee bezig zijn. De digitale middelen om de verstening in kaart te brengen, zijn er inmiddels.’

Tegelniveau
Op verzoek van Binnenlands Bestuur bracht het Kadaster de verstening van de Parklaan in Katwijk in beeld. Een straat in een jarendertigwijk waar de hoeveelheid particulier groen in de afgelopen vijf jaar daalde met bijna 37 procent en de verstening met een vrijwel vergelijkbaar percentage steeg. In Katwijk concentreerde het Kadaster zich op voortuinen. ‘Door luchtfoto’s te combineren met cyclorama’s – Google Streetview-achtige, 360-gradenfoto’s – kunnen we tot op tegelniveau inzoomen’, zegt adviseur vastgoed en ruimtelijke analyse Martin Tillema. Volgens hem hoeft voor een betrouwbaar beeld van de verstening van een wijk of gemeente niet de totale oppervlakte te worden onderzocht. ‘We kunnen een aantal straten kiezen die samen een representatief beeld geven.’

Handwerk
Nu is dergelijk onderzoek volgens hem nog handwerk en daardoor arbeidsintensief. ‘Als meer gemeenten zich aanmelden en we ons onderzoek kunnen uitbreiden, zullen onze zelflerende systemen via kunstmatige intelligentie eerder bepaalde kleurstellingen op de luchtfoto’s gaan herkennen. Dat maakt verwerking een stuk eenvoudiger en sneller.’

Draagvlak
‘Het draagvlak voor Steenbreek is hier bij voorbaat niet groot’, erkent wethouder Knape. ‘Al jaren voeren we een stimulerend geveltuintjesbeleid. Als gemeente halen we de stoeptegels weg, waarna bewoners voor de beplanting moeten zorgen. Daar wordt minimaal gebruik van gemaakt. We hebben nu een pilot met grotere tuintjes voor een aantal huizen. De grond van de voormalige stoep krijgen de mensen in erfpacht, mits ze daarvan een bepaald percentage groen inrichten. Dan zie je meteen hoe een wijk daarvan opfleurt.’ Al leerde de pilot de wethouder ook dat Steenbreek in Katwijk hard nodig is. Knape: ‘Een aantal bewoners volstond in hun nieuwe voortuin met kunstgras. Dat was toch ook groen?’  

Lees het hele verhaal over de verstening deze week in BB15 (inlog)