Kan woningeigenaar verplicht worden tot beter energielabel?

Milieuorganisatie Natuur en Milieu riep deze week op om huiseigenaren een verduurzamingsplicht op te leggen bij aan- of verkoop van een slecht geïsoleerde woning. Daarmee wil de organisatie dat de laagste energielabels E, F en G verdwijnen uit de koopwoningmarkt.

Maar is het juridisch überhaupt mogelijk zo'n verplichting in te voeren?

Daisy Tempelman, lector Juridische vraagstukken in de energietransitie:

'Het recht dat je als huiseigenaar op een huis hebt is een eigendomsrecht. Dat is het meest omvattende recht dat iemand kan hebben op een (onroerende) zaak. De overheid kan niet zomaar besluiten dat er iets moet gebeuren waarmee ze een inbreuk gaan maken op dat recht. Wel zijn er uitzonderingen, zo kan je niet zomaar je huis een neonpaarse kleur geven. Want de gemeente mag iets vinden van het straatbeeld.

Je kunt twee situaties onderscheiden: bestaande bouw en nieuwbouw. Voor nieuwbouw kunnen ze strengere eisen gaan stellen (dat doen ze ook al sinds enkele jaren, bijvoorbeeld met Nul-Op-de-Meter-woningen en energieneutrale woningen). Voor bestaande bouw kunnen ze eisen stellen als er een bouwvergunning aangevraagd wordt op dat adres. Hier kunnen ze niet een inbreuk maken op het gehele pand. Alleen voor dat deel waar de vergunning voor wordt aangevraagd (denk bijvoorbeeld aan een uitbouw) kunnen ze dan aanvullende isolatie-eisen stellen. Ook dit kan niet zonder wettelijke grondslag, maar moet bijvoorbeeld via het Bouwbesluit.

De overheid zal vooral moeten ‘verleiden’, ben ik bang, en financiële middelen moeten hebben om mensen te bewegen tot isoleren. Ze hebben al campagnes, zoals ‘zet je thermostaat op 18 of een graadje lager’, maar ze kunnen mensen niet verplichten het te doen.'

Jan Brouwer, hoogleraar Algemene Rechtswetenschap:

'De wetgever kan in beginsel alles, ook als het gaat om het beperken van het eigendomsrecht. Dit is geen absoluut recht. Ik woon toevalligerwijs in een Rijksmonument en heb met tal van beperkingen te maken. Bestaande woningen worden telkens opnieuw aan beperkingen onderworpen, zolang er een maar een parlementaire meerderheid voor te porren is.'

Elsemieke Cools, advocaat vastgoedrecht bij Asselbergs & Klinkhamer:

'Het is nogal een beperking van het eigendomsrecht. Het lijkt mij een (te) vergaande beperking, waar bovendien veel kosten bij kunnen komen kijken. Het is de vraag hoe dit praktisch gaat uitwerken. Een woning kan onverkoopbaar of onverhuurbaar worden als iemand een oude, bijvoorbeeld niet geïsoleerde woning heeft die een label B of C moet krijgen, maar de eigenaar bepaalde verbeteringen niet kan betalen. Voor kantoorpanden is het vanaf 1 januari 2023 wel verplicht om een label C te kunnen laten zien. Als een kantooreigenaar dat niet kan, kan de gemeenten handhavend optreden. Maar ik durf niet te zeggen of de overheid bij particulieren zo ver durft te gaan. Het is ook nog de vraag of zo een vergaande inperking van het eigendomsrecht wel is toegestaan en hoe dit in de praktijk zal uitpakken.

Het IPLO (Informatiepunt Leefomgeving) adviseert in ieder geval om niet meteen per 1 januari 2023 te gaan handhaven en kantoorpanden ook daadwerkelijk te sluiten. Kantoorpandeigenaren wordt gelegenheid geboden om eerst met een energie- of maatwerkadvies en een planning te komen. Ter verduidelijking van de daadwerkelijke handhaving en het uitvoeren van toezicht op de label C verplichting verwijs ik ook naar het schema dat is gepubliceerd op de website van het IPLO.'