'Het kabinet gaat op vakantie en wij zitten met de gebakken peren’

De plattelandsgemeenten zijn niet betrokken bij het stikstofbeleid. ‘Het kabinet heeft niets van onderop opgebouwd’, zegt P10-voorzitter en burgemeester van Opsterland Ellen van Selm. Kortzichtig, want Den Haag kan nog wat leren van het ‘zelforganiserend vermogen op het platteland’.

Opsterland is alleen maar platteland en ligt voor een groot deel langs de A7, een geliefd werkterrein van protesterende boeren. Laatst reden er nog vijftien tractoren tegen het verkeer in. Ze mogen er ook graag vuil storten. Op de A7 sla je af naar Beetsterzwaag, de hoofdzetel van Opsterland (30.000 inwoners). Overal in het land wapperen langs de weg de omgekeerde driekleur, op weg naar het noorden langs de A32 om maar wat te noemen. Niet in het Friese Beetsterzwaag. In de Hoofdstraat hangt niet één  protestvlag.

Vlaggen

‘Ik weet hier inderdaad van boeren die het stikstofplan afkeuren, maar een omgekeerde vlag een onzinnig symbool vinden’, zegt Van Selm. ‘In het oosten van de gemeente hangen wel flink wat vlaggen. Natuurlijk moeten ze een keer weg, maar eerlijk gezegd vind ik die vlaggen ons minste probleem. Ze drukken zóveel onvrede uit, en er is hier ook zoveel sympathie voor de boeren. Boeren spelen niet alleen een rol in het landschap, maar ook in de gemeenschap. We voeren echt de verkeerde discussie als het we het gaan hebben over die vlaggen. Je moet ze niet groter maken dan ze zijn.’

Stikstofkaartje

Burgemeester Marcel Thijsen van Tynaarlo zegt op de website van Binnenlands Bestuur nog iets anders over de vlaggen en het stikstofplan. Ze weerspiegelen volgens hem de afstand tussen Randstad en het platteland. Van Selm, ook voorzitter van het samenwerkingsverband van grote plattelandsgemeenten P10: ‘Die afstand wordt door de plannenmakerij van het kabinet en de boerenacties verder vergroot. Ik had het idee dat het platteland en Den Haag samen zouden optrekken bij het uitwerken van een gebiedsgerichte aanpak, die onder regie van de provincie zou worden ingevuld. Dat is niet gebeurd. Het stikstofkaartje dat het kabinet in juni presenteerde, was ook voor mij een complete verrassing. De timing was onhandig, de processen zijn onhandig. Hoe kan het dat Den Haag ons er niet bij betrok?’

Escalatie

Waarom niet? Omdat ze nog steeds de getting things done- en can do-mentaliteit hebben, en, zoals de Rotterdamse emeritus hoogleraar Joop Koppejan onlangs in Binnenlands Bestuur zei, ‘daarbij geen idee hebben wat de effecten van hun beleid zijn’? Van Selm: ‘Het effect dat ik zie, is wanhoop. Dat gaat mij als burgemeester aan mijn hart, want het zijn wel mijn inwoners.’ Ze begrijpt daarom best dat boeren acties willen voeren. ‘Maar je lost dit conflict niet op straat op. Blokkades kunnen niet. Ik wil geen escalatie.’

Drastische doelstellingen

Het platteland biedt volgens haar de oplossing voor de problemen in Nederland. ‘Er is van alles aan de hand: we hebben een klimaatcrisis, we werken aan energietransitie en aan een circulaire economie. Op al die gebieden zal een beroep gedaan moeten worden op het platteland en op de ruimte hier. Daarvoor hebben we de Agenda Platteland ontwikkeld en benadrukken we het belang van de regionale aanpak en de leefbaarheid van het platteland. Het loopt mis als Den Haag zo’n stikstofplan oplegt. Er wordt een kaart over Nederland uitgestort met drastische doelstellingen, een kaart die nu weer wordt genuanceerd, maar die niet met het platteland is afgestemd. Het kabinet heeft niets van onderop opgebouwd. De provincies weten niet wat ze moeten doen en de gemeenten weten helemaal nergens van. Het platteland in de gordijnen, het kabinet gaat op vakantie en wij zitten met de gebakken peren.’

Meedenkers

De crisis rond de aanpak van de stikstof laat volgens burgemeester Van Selm goed zien dat Den Haag het land in moet. ‘Ik zeg dat vaker hoor, en dan zie je ze onbegrijpend kijken. Het platteland heeft behoefte aan meedenkers uit Den Haag, en rijksambtenaren kunnen leren van de kracht van het platteland: het enorme zelforganiserend vermogen. Ze zouden op maandag in Den Haag in de trein moeten stappen en in Leeuwarden moeten uitstappen. Dat past helemaal bij het verplaatsen van activiteiten naar gemeenten en regio’s. De provincies krijgen de regie in het Nationaal Programma­Landelijk Gebied, waarin óók de reductie van de stikstofuitstoot zou worden opgenomen. Het is nog steeds een goed plan om daarvoor logische regio’s af te spreken. Daarvan zijn goede voorbeelden, ook in deze regio en ook in Opsterland.’

Lees het volledige interview in Binnenlands Bestuur nr. 15 van deze week.