Klepelen splijt ministerie en waterschappen

Tussen de waterschappen en het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN) is een impasse ontstaan over de manier waarop moet worden gemaaid. ‘Het beleid begrijpt de praktijk niet. De natuur schiet niks op met strenge interpretatie van de regels.’ De Vlinderstichting vindt dat waterschappen met ‘niet-onderbouwde stellingen’ komen.

Gedragscode

Sinds 2006 hebben de waterschappen zich verplicht een zogeheten gedragscode na te leven om aan de natuurwetgeving te voldoen. Het gaat om een paraplu van dagelijkse handelingen van waterschappen in beheer en onderhoud van dijken, oevers en slootkanten zoals maaien en snoeien. ‘De gedragscode ontslaat de waterschappen en hun vele onderaannemers om voor elke activiteit een aparte vergunning aan te vragen voor de Natuurwetgeving. De provincies zien toe op naleving ervan’, zegt Erik den Hertog die namens de Unie van Waterschappen al twee jaar over een nieuwe gedragscode onderhandelt met de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) en nu ook met het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN). In het dagelijks leven is Den Hertog namens de BBB heemraad bij waterschap Vallei en Veluwe.

Klepelmaaier

Elke vijf jaar wordt de gedragscode herzien. Op 1 januari moet de nieuwe versie ingaan. Maar er is een groot struikelblok. Het lukt niet om overeenstemming te bereiken over het gebruik van de klepelmaaier. Dit forse apparaat maait slootkanten en taluds en voert het maaisel af. ‘Ze willen dat waterschappen voortaan kleinere maaimachines inzetten, omdat klepelen teveel dode insecten oplevert’, aldus Den Hertog. ‘De natuurwetgeving wordt de laatste jaren veel strikter toegepast.’ Mogelijk vreest het ministerie reprimandes en boetes uit Brussel of procedures bij de rechter. Een andere mogelijke reden die bij waterschappen circuleert is dat de gedragscode door de rechter wordt afgeschoten als een persoon of ngo een procedure begint.

Grof geweld

De klepelmaaier wordt gezien als een machine die met grof geweld biodiversiteit verpulvert. De waterschappen zagen in dat de machine wellicht wat rigoureus te werk ging en hebben daarom ook een nieuwe maaimethode ontwikkeld. ‘We willen voortaan tien centimeter boven het maaiveld maaien, voeren maaisel zoveel mogelijk af en maaien minder vaak. Met dit ‘klepelmaaien 2.0’ sparen we wilde bijen en mieren die in de toplaag van de bodem huizen. Ook maaien we zo min mogelijk in het broedseizoen en hanteren we maaivrije zones waar we niet komen om de biodiversiteit te bevorderen. Het ministerie van LVVN richt zich teveel op de middelen en niet op het doel’, aldus Den Hertog.

Minder schade

Volgens de Unie van Waterschappen levert het alternatief namelijk meer insectenlijkjes op dan de klepelmaaier. ‘Kleinere maaimachines inzetten, maakt dat we vaker langs de slootranden moeten gaan. Nog afgezien van de aanschaf van nieuwe machines en de meerkosten voor arbeid, maakt de nieuwe aanpak dat je insecten en ook vogels daardoor vaker verstoort.’ Er is volgens Den Hertog totaal geen sprake van een politiek probleem. ‘Van links tot rechts, van Water Natuurlijk tot BBB en hun ecologisch adviseurs, is men het erover eens dat het nieuwe klepelmaaien tot minder schade aan de biodiversiteit leidt.’

Onuitvoerbaar

De waterschappen vinden de nieuwe gedragscode zoals LVVN het nu voorstelt dan ook ‘onuitvoerbaar’. Er moeten contracten worden opengebroken en nieuwe aanbestedingen plaatsvinden. ‘De nieuwe machines zijn bovendien niet direct leverbaar. Er is een waterschap dat bij een nieuwe aanbesteding vooruitlopend op de nieuwe gedragscode nul inschrijvingen kreeg.’

Niet gehaald

De vertraging is dusdanig dat de nieuwe ingangsdatum van 1 januari aanstaande niet meer wordt gehaald. Dat maakt de waterschappen afhankelijk van een eventueel generaal pardon en algeheel gedogen door de provincies. Er staat zelfs een bestuurlijk overleg gepland tussen de Unie van Waterschappen en staatssecretaris Rummenie (BBB). De provincies gaan ervan uit dat waterschappen en Rijk ‘spoedig weer heldere afspraken’ hebben over de gedragscode. Dan voeren ze het beheer weer uit in overeenstemming met provinciale doelen, aldus het IPO. ‘In de tussentijd handelen de provincies overeenkomstig hun eigen zelfstandige afweging.’

Verzuimd

De Vlinderstichting vindt dat de waterschappen met nog ‘niet onderbouwde stellingen’ komen over het nieuwe klepelmaaien. ‘Er is één waterschap, Hunze en Aa’s, dat met dat klepelmaaien 2.0 heeft geëxperimenteerd. Helaas is verzuimd om met cijfers onderbouwd monitoringsmateriaal te verzamelen. De Unie neemt daarmee een voorschot op verwachtingen. Het valt bijvoorbeeld nog te bezien of de grondnestelende bijen en mieren worden gespaard’, zegt Anthonie Stip van de Vlinderstichting. Op verzoek van de waterschappen én het ministerie voert hij momenteel een literatuurstudie uit naar de nieuwe methode. Stip wil ook veldonderzoek doen. Dat kost tijd. ‘Je moet minstens twee groeiseizoenen volgen om zinvolle uitspraken te doen over welke machine of maaimethode dan ook. De waterschappen gaan echter voor de ramkoers.’

Boetekleed

Bij Water Natuurlijk weerspreekt Elze Reitsema dat er politieke consensus is over de klepelmaaier. ‘Natuurlijk heeft een klepelmaaier een negatieve impact op de biodiversiteit. Dat nieuwe klepelen in de gedragscode levert hopelijk minder schade op. Maar als je een alternatief of uitzonderingspositie wilt in de gedragscode, moet je dat onderbouwen’, vindt ook Reitsema namens het landelijk bureau van Water Natuurlijk. Hij snapt dat de uitvoerbaarheid van het onderhoudswerk van de waterschappen in de knel komt. ‘Er is belastinggeld mee gemoeid als we vervroegd nieuwe machines moeten kopen en contracten met onderaannemers moeten openbreken. Maar we moeten denk ik het boetekleed aantrekken dat we te weinig onderbouwend bewijs hebben geleverd voor de alternatieven. Ik hoop dat de ecologen van de waterschappen en de ecologen van de flora- en faunaorganisaties niet tegenover elkaar komen te staan.’