Nieuwe datum Omgevingswet verraste ICT-college
Het Adviescollege ICT-Toetsing werd verrast door de nieuwe invoerdatum van de Omgevingswet, zonder kritieke-pad-planning.
Dat zegt Paul Klint, emeritus hoogleraar software engineering bij de Universiteit van Amsterdam en een van de drie leden van het college. Het Adviescollege ICT-Toetsing (vroeger BIT geheten) is na een proefperiode van vijf jaar hard op weg een permanent adviesorgaan te worden. ‘Het definitieve wetsvoorstel ligt bij de Raad van State.’
Volgens Klint heeft het college een duidelijk ander oogmerk dan andere beoordelaars van ict-projecten bij de overheid. ‘Wij hoeven onze klanten niet tevreden te houden. Wij kunnen volkomen autonoom zeggen wat we observeren. We worden gedreven door het verlangen de automatisering bij de overheid te verbeteren. Zo ook bij het Digitaal Stelsel Omgevingswet. We hebben met dertig, veertig mensen gesproken in heel veel sessies.’
MH Wat ziet u als grootste resterende uitdagingen voor het DSO?
‘Er moet keihard worden gewerkt aan integrale ketentests. De landelijke voorziening is goed getest. Maar dat testen hield op bij de grens van die centrale component. Alle stappen waar een gebruiker van het DSO-stelsel mee te maken krijgt, die moeten ook getest zijn. Wij pleiten ervoor om integraal al die stappen te testen. En ook te kijken of de software van de diverse commerciële partijen daarop goed aansluit, bijvoorbeeld via uitputtende acceptatietests.’
MH Rijk, gemeenten, softwareleveranciers en ontwerpbureaus hebben de afgelopen maand de handen ineen geslagen. Een goeie zaak?
‘Fantastisch. Als je naar de slotzin van ons advies kijkt, daarin roepen we al tot zo’n samenwerking op. Het heeft ons verbaasd en we vonden het jammer dat zo’n samenwerking er niet al was. Want het is een hele keten die je moet afdekken. De provincies hebben ermee te maken, de waterschappen, de gemeenten. Verder zit het rijk daar om de centrale voorzieningen te verzorgen. En daarnaast zijn er marktpartijen om de software voor de eindgebruiker te maken. Het is net een orkest, met allemaal losse leden. Dat moet wel gedirigeerd worden. Daar ontbrak het een beetje aan.’
MH Is de landelijke voorziening van het DSO nu stabiel genoeg?
‘Er zijn serieuze vorderingen gemaakt. We hebben nu inmiddels drie keer naar het DSO gekeken, met als laatste het spoedadvies aan de Eerste Kamer in januari. Maar het is een heel complexe operatie, waar heel veel wet- en regelgeving onder één noemer moet worden gevangen. Er moeten dingen in de ict-ondersteuning worden gedaan die nooit eerder zijn gedaan. Dan komen er onvermijdelijk allerlei konijnen uit de hoed. En je kunt een prachtige oplossing hebben, maar als die niet schaalbaar is omdat je bestanden te groot zijn, is er een probleem. Dus ook performancetests zijn heel belangrijk.’
Het is net een orkest, met allemaal losse leden. Dat moet wel gedirigeerd worden.
MH Hoeveel oefentijd moeten gemeenten straks minimaal hebben?
‘Het systeem moet eerst helemaal stabiel zijn. En daarna hebben de gebruikers nog minimaal een half jaar nodig om daar rustig mee te oefenen. Tot nu toe was het zo dat er steeds functionaliteiten veranderden. Ook is er een vrij grote spraakverwarring geweest over wat de basisfunctionaliteit is die straks in gebruik wordt genomen. We hebben erop aangedrongen: stel die nou vast en zorg dat daar geen verwarring meer over kan zijn.’
MH Het DSO is gaandeweg steeds verder uitgekleed. Biedt het straks voldoende ondersteuning voor de Omgevingswet?
‘In principe wel, al zijn er zeker open einden. Met name alle viewers en editors, waarmee de informatie uit het DSO kan worden bekeken. Daar wordt op dit moment nog hard aan gewerkt.’
MH Zou het niet goed zijn als uw college in mei of juni nog eens beoordeelt of de staat van het DSO voor gemeenten toereikend is?
‘We hebben de hele maand januari en een deel van februari bijzonder intensief het DSO gereviewd. Ik kan me niet voorstellen dat de situatie over een of twee maanden wezenlijk anders is.’
Ik kan me niet voorstellen dat de situatie over een of twee maanden wezenlijk anders is.
MH Dus wat u betreft ligt de invoerdatum van 1 januari 2023 vast?
‘We hebben het ministerie een kritieke-pad-planning geadviseerd van alle DSO-componenten met bijbehorende afhankelijkheden. Om zo te beoordelen wat een realistische invoeringsdatum zou zijn. Zo ongeveer per omgaande kwam de melding dat er al een kritieke-pad-planning was gemaakt. Dat leek mij erg snel, maar misschien heeft men erg snel gewerkt. Wij hebben die nieuwe planning nooit gezien. Dus ik kan daar niks over zeggen.’
MH Maar dan is toch juist een extern en onafhankelijk oordeel verstandig?
‘Ik snap de vraag heel goed. Ik zou mij in theorie kunnen voorstellen om in het najaar nog een keer te kijken. Dan is er al veel meer water door de rivier gestroomd. Dan zou er ook meer verbetering zichtbaar moeten zijn.’
Overvallen
Klint vertelt dat het Adviescollege ICT-Toetsing begin februari net het concept-rapport over de staat van het DSO had voltooid, toen ze ‘werden overvallen’ door de beslissing van het ministerie tot nieuw uitstel van de Omgevingswet. ‘Zij stelden meteen 1 oktober 2022 of 1 januari 2023 voor. Natuurlijk is het belangrijk om een datum te hebben, want als je dat openlaat zakt het hele project in. Dan raakt iedereen gedemotiveerd. Maar ons advies was: maak nou eerst een zo goed mogelijke kritieke-pad-planning.’
MH Dus eerst een planning en dan een invoerdatum. En niet andersom.
‘Zeker. Dat was in mijn ogen een veel betere gang van zaken geweest. Stel een integrale kritieke-pad-planning op en had ons daarover nog een keer geraadpleegd. Dat zou de optimale route zijn geweest. Maar men had kennelijk zo’n haast dat ze dat niet hebben gedaan. Ik ken die nieuwe planning niet. Ik kan er dus ook niks inhoudelijks over zeggen. Misschien is het fantastisch in elkaar gestoken. Maar ook daarvoor geldt: de blik van een externe kritische partij heeft altijd meerwaarde.’
En als je geen kritiek pad hebt heb je dus helemaal géén planning