ProRail-baas wil geen zbo-drammer worden, maar….

Den Haag vindt Pietjes Bell best amusant, maar net zo goed irritant. Zo’n Pietje Bell is ProRail-topman Pier Eringa. De informele Fries maakt van zijn hart geen moordkuil en trapt regelmatig op lange Haagse tenen. ‘Daar wordt het publieke domein beter van’, vindt hij.

Onlangs meldde het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat dat Eringa na een korte verlenging van zijn contract zal vertrekken bij de spoorbeheerder. Als ze dachten dat Eringa (57) daarmee was uitgerangeerd, dan zaten ze er natuurlijk naast. Je leidt niet het Dordtse Albert Schweitzerziekenhuis naar de eerste plaats in de AD Ziekenhuis Top 100 en moderniseert ProRail niet door je de les te laten lezen door pennenlikkers.

Koppig
‘Het Friese motto is: liever dood dan slaaf. Een beetje eigenwijs en een beetje koppig, maar wel opgevoed met de gedachte dat je moet leveren en presteren. Mij past bescheidenheid als ProRail niet presteert, maar als ProRail wel levert dan heb ik recht van spreken. We zitten goed op het gebied van veiligheid en punctualiteit. Vorig jaar was de stiptheid van het treinverkeer 91,4 procent, in de regio zelfs 94,6 procent. Veel hoger kan het denk ik niet. We zitten ver boven de Zwitsers’, zegt hij. ‘Zij komen naar óns toe om te zien hoe wij dat doen.’

Aan de ketting
En dan is het zuur, en schadelijk bovendien, als ProRail aan de ketting wordt gelegd. Eringa zei drie jaar geleden al geen heil te zien in het kabinetsplan om ProRail vanaf 1 januari 2021 om te vormen van een bv tot een zelfstandig bestuursorgaan (zbo). ‘Helpt dit, wat het ministerie wil doen? Dan zeg ik: dat denk ik niet. Helpt het de reiziger? Ik denk van niet. Een bedrijf onder curatele stellen en elke week op het matje roepen, daar worden mensen in het algemeen niet beter van’, aldus Eringa in de Volkskrant. Hij werd door de staatssecretaris op het matje geroepen. ‘Ik mag en moet een drammer blijven als het gaat om veiligheid, maar ik wil geen zbo-drammer worden. Het besluit is genomen en ProRail werkt loyaal mee’, zegt hij nu. ‘Het enige wat ik nu kan zeggen is: als je kijkt naar de manier waarop het werkt op het spoor in Nederland, dan presteren we op wereldniveau. Waarom zou je een beproefd recept veranderen?’

Deloyaal
‘In een politieke wereld vol gevoeligheden loop je het risico dat je wordt gezien als deloyaal’, zegt hij. ‘Wie ben ik om de staatssecretaris de maat te nemen, maar haar reactie zou ook kunnen zijn: “Ik ben blij dat we een spoorwegbaasje hebben die iets toevoegt aan mijn ambities.” Zo kan het ook. Voor je het weet krijg je anders een cultuur waarin je zoiets alleen maar binnenskamers mag zeggen. Er zijn zaken die je samen mag benoemen. Het publieke domein wordt er beter van.’

De publieke zaak is gebaat bij moedige bestuurders en directeuren die zulke punten willen en durven maken, vindt de ProRail-topman. ‘Mensen die tegenspraak durven en kunnen geven, die vasthoudend kunnen zijn en die zaken aan de orde durven stellen die gezegd moeten worden.’
Nogal wat (semi)overheidsorganisaties zijn middelmatig. ‘SVB, Rechtspraak, Defensie, UWV, Sociale Diensten, CBR, IND. Zulke clubs hebben baat bij stevige types die in eigen huis orde op zaken durven stellen. Ze zitten al vrij dicht op de politiek, maar zou je ze in een reflex nóg dichter op Den Haag willen binden? Daar schiet je niets mee op. Waar ze behoefte aan hebben, zijn mensen die met moed en onafhankelijkheid en lef die tent runnen.’

Politiek correct
Bestuurders roeren zich veel te weinig in de politiek en op de ministeries omdat ‘de middelmaat comfortabel is’, zegt Eringa. Maar voor het comfort moet je geen organisatie als ProRail (4.300 medewerkers, bedrijfsopbrengst 1,3 miljard euro) willen leiden. ‘Ik beweeg mij niet in comfortabele posities. Je moet willen schuren en zaken durven agenderen waar de politiek niet op zit te wachten. Politieke correctheid leidt ertoe dat dingen niet gezegd worden die wél gezegd moeten worden. Adel verplicht als je met maatschappelijk geld werkt. Daarom word ik tot mijn vertrek bij ProRail niet braver, hoeveel telefoontjes ik uit Den Haag ook mag krijgen. Ik ben er verantwoordelijk voor dat treinen veilig kunnen rijden en dat er in de toekomst meer treinen kunnen rijden. Neem mij niet kwalijk als ik daar iets over zeg. Niet door mijn vingertje op te steken, maar door mijn hand op steken. Een vinger wordt nogal eens over het hoofd gezien.’

Lees het volledige interview in Binnenlands Bestuur nr. 9 van deze week (inlog)