Inspectie is kritisch op bescherming overheid van waterkwaliteit

Het RIVM oordeelde afgelopen mei uiterst kritisch over het beleid van de provincies en Rijkswaterstaat om de waterkwaliteit rondom drinkwaterbronnen te verbeteren. Dit beleid zou zelfs na jaren nog veel te vrijblijvend zijn. Al even kritisch is de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) nu over het totale overheidsbeleid gericht op de waterkwaliteit. In een signaalrapportage heeft de ILT aanmerkingen op het rijk, waterschappen en omgevingsdiensten.

Eén kritiek van het ILT is dat het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en het ministerie van Landbouw langs elkaar heen werken. Het eerste ministerie houdt zich bezig met de bescherming van de waterkwaliteit, maar het tweede ministerie stelt regels op voor bestrijdingsmiddelen en mest van landbouwdieren die niet op die waterkwaliteit zouden zijn afgestemd. De inspectiedienst verwijst bovendien naar een recent bericht van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) dat te veel akkerbouwers en tuinders de regels niet naleven.

Indirecte lozingen

Daarnaast is er in de ogen van de inspectiedienst te weinig zicht en vat op de probleemstoffen die mogelijk via indirecte lozingen in het oppervlaktewater eindigen. Dan gaat het over afvalwater dat wel eerst nog door een rioolwaterzuiveringsinstallatie (rwzi) gaat. De ILT vindt het onjuist dat slechts een klein deel van de indirecte lozingen vergunningplichtig is. De zuiveringsinstallaties kunnen ‘slechts een deel van de probleemstoffen effectief verwijderen’, staat in de rapportage. ‘Helaas blijkt een groeiend aantal stoffen, zoals PFAS, medicijnresten, microplastics en andere schadelijke stoffen, moeilijk te zuiveren.’

PFAS in Maas en Rijn

Zo belanden deze stoffen alsnog in het oppervlaktewater, terwijl 40 procent van de Nederlandse drinkwaterwinning uit dit water put. De ILT liet toxicoloog Chiel Jonker van de Universiteit Utrecht eerder dit jaar onderzoek doen naar PFAS-gehaltes in zowel de Maas als de Rijn. ‘De hoeveelheid PFAS in dit rivierwater is vier tot zeven keer hoger dan de advieswaarde van het RIVM voor drinkwater’, was de conclusie. Tegen deze stoffen kan de drinkwaterzuivering niet op, schrijft de inspectie. Die zuivering is ‘niet effectief genoeg om PFAS voldoende te verwijderen om onder de strenge advieswaarde van het RIVM te komen’.

Chiel Jonker voegt in zijn rapport toe: ‘Het drinkwater voldoet weliswaar aan de Europese PFAS-20 drinkwaternorm, welke in Nederland zal worden geïmplementeerd, maar deze norm is achterhaald vanwege recente gezondheidskundige inzichten. Deze inzichten zijn wel meegenomen in de indicatieve drinkwaterrichtwaarde van het RIVM, welke voor vrijwel al het drinkwater bereid uit oppervlaktewater wordt overschreden.’

Het buitenland

Dat er te veel PFAS in de Rijn en Maas zitten, komt overigens voor een wezenlijk deel door het buitenland. ‘Een internationale bronaanpak is cruciaal omdat er via de Rijn en Maas vanuit het buitenland grote hoeveelheden PFAS worden aangevoerd en de besproken norm- en risicogrens-overschrijdingen reeds aan de grens met Duitsland en België optreden’, stelt Jonker.

Vewin, de vereniging van drinkwaterbedrijven, reageerde dinsdag op de ILT-rapportage door te benadrukken ‘dat het Nederlandse drinkwater voldoet aan de wettelijke eisen voor PFAS en dat het RIVM schrijft dat kraanwater drinken verantwoord is.’ Ook de ILT zelf berichtte eind 2022 nog dat het drinkwater in Nederland van goede kwaliteit is. Wel vindt Vewin dat de vergunningen scherper moeten worden, en erkent de vereniging dat ‘de druk op de kwaliteit van de drinkwaterbronnen de laatste jaren alleen maar toegenomen’ is. 

Rechtszaak tegen staat

Ondertussen moet het ministerie van I en W nog reageren op de PFAS-dagvaarding door elf (milieu)organisaties van afgelopen april. Bij monde van advocatenbureau Knoops' advocaten stellen zij het ministerie verantwoordelijk voor ‘de grove veronachtzaming van de op de Staat rustende zorgplicht door na te laten adequate en noodzakelijke maatregelen te treffen om PFAS-blootstelling van burgers en milieu zo spoedig mogelijk naar een zo laag mogelijk niveau terug te brengen’. Demissionair minister Harbers meldde maandag dat zijn ministerie de stukken bestudeert en voor de zomer met de organisaties in gesprek gaat.

In dezelfde Kamerbrief schrijft Harbers ook dat het Dordrechtse chemiebedrijf Chemours wellicht een dwangsom krijgt opgelegd, omdat Rijkswaterstaat heeft vastgesteld dat in afvalwater dat Chemours loost op de Zuid-Hollandse rivier Beneden Merwede ‘meerdere PFAS-verbindingen voorkomen die niet zijn aangevraagd en niet zijn vergund’. Chemours kan nog tot 1 juli een verweer indienen voordat een finaal besluit wordt genomen.